آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان
شبی که در اون انار عشق رو دونهدونه میکنیم؛ هندوانهای که طراوت تابستون رو به شروع زمستون هدیه میکنه، کنار عزیزانمون نوشجان میکنیم؛ شبی که نقش اول نمایش هر خونهای چه کوچک و چه بزرگ، حضرت حافظه و بس؛ بله شب یلدا! بریم سراغ آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان که یکی از تاریخی ترین شهر های ایرانه! در این مطلب میخوایم به صورت کامل در رابطه با مراسم و غذاهای شب یلدا در اصفهان صحبت کنیم.
اما این شب زیبا در هر نقطه از ایران عزیزمون، آداب مخصوص به خودش رو داره و همین تنوع، زیبایی این شب رو دوچندان کرده؛ یکی از شهرهایی که آداب و رسوم خاص و جذابی داره، شهر اصفهان هست؛ این شهر مثل نقاط دیگر ایران، رسوم مشترکی با بقیهی شهرها و استانها داره که از این رسمها میتونیم به جمع شدن خونوادهها در منزل بزرگترها، خوندن شعر و داستان، خوردن خوراکیهای خوشمزه و میوههای فصل و … اشاره کنیم؛ اما جز این آداب مشترک، اصفهانیها از گذشته رسوم خاصی داشتند که هنوز بعضی از اونها مرسوم هست؛
آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان ؛ چله بزرگه و چله کوچیکه !
در اصفهان همیشه بحث «چله بزرگ» و «چله کوچک» مطرح بوده؛ به این صورت که معمولا به چله بزرگه، «چله» میگن و منظور از روز آخر پاییز تا ۱۰ بهمنه و چله کوچیکه، از ۱۰ بهمن تا ۳۰ بهمن هست! نکته دیگه در مورد این شب اینه که، خود چله رو هم به دو بخش «چله زری» (ماده) و «عمو چله» (نر) نامگذاری میکردند و دلیل این نامگذاری به این خاطر بوده که از گذشتههای دور تا همین حالا، همه موجودات و اشیا رو بر اساس جنس مذکر و مؤنث تقسیم میکردند.
اما آیین و آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان مثل خیلی از شهرهای دیگهی این استان و باقی استانهای کشور به صورت خانوادگی برگزار میشده و همه اعضا خانواده به این مناسبت دور هم جمع میشدند و با پهن کردن سفرهای با نام «سفره شب چله»، این شب رو جشن میگرفتند.
آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان ؛ انگورهایی که تا شب چله عمر میکردند!
بدون شک یکی از بهترین اسناد تاریخی در این زمینه، حافظه پدربزرگها و مادربزرگهای دوستداشتنیه! به گفتهی خیلی از این عزیزان یکی از کارهایی که در ایام قدیم انجام میشده، این بوده که مقداری انگور رو از فصلش در یک پارچه میپیچیدند و در زیرزمین خونهها نگه میداشتند که از بین نره تا شب چله در سفره شب چله بذارن و اون رو در کنار خونواده میل کنند.
یکی دیگه از این روایتها خوردن «چلسمه»ست! شاید امروزه به چیپس و پفک و خوراکیهایی اینچنینی، چلسمه بگن! اما در زمان قدیم چلسمه به آجیل و تنقلاتی مثل گندم، شادونه و … گفته میشده؛ همچنین میوههای فصل مثل خرمالو و انار از جمله میوههای همیشه حاضر در این سفره رنگین بوده که البته به گفته همین بزرگترها، در اون زمان هندوانه به این شکلی که امروزه بر سر سفره شب یلدا حضور داره، در دسترس نبوده.
مراسم و آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان ؛ خوشامد گویی به عموچله و چلهزری !
یکی دیگه از بخشهای این آیین و آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان قدیم که شاید به سالها قبل برگرده، پهن کردن لباسها و رختخوابها در هوای آزاد به خصوص در مقابل خورشیده که با این کار قصد داشتن به «عمو چله» و «چله زری» خوشامد بگن!
یکی دیگه از این رسوم بهخصوص در اطراف اصفهان، پختن آش کدو بوده و معمولا زیر کرسی مینشستند و در کنار بزرگان خونواده و فامیل همدلی و رفع کدورت میکردند. به گفته خیلیها در اون زمان اکثر افراد سواد نداشتند، اما معدود افرادی در فامیل بودند که سواد داشتند و برای بقیه شاهنامه میخوندند و همگی از داستانهای اون لذت میبردند و پند میگرفتند.
شب یلدا در اصفهان ؛ رسم سادهای که تجملاتی شد!
اما بعضی رسم و رسومات هم همونطور که در ابتدا مطرح شد، کمکم و در طی سالها به آیینهای این شب اضافه شده، مثلا مراسمی که خونوادههایی که فرزندانشون تازه ازدواج کردند برای عروس، هدایایی همراه با میوهها و آجیل مرسوم شب چله میبرند؛ در قدیم در شهرستانهای استان اصفهان این کار به شکل سادهای مرسوم بود و رسم قشنگ و دلنشینی هم بود، اما امروزه به خاطر تجملاتی شدناش که یکی از دلایل اصلی اون چشم و همچشمیهای نادرسته، به معضلی بزرگ در مقابل مسیر تازه عروس و دامادها شده.
تجربه نشون داده تا زمانی که آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان قدیم به شکل عقلانی و به دور از تجملات و چشم و همچشمیها انجام بشه، همیشه مفید بوده و باعث نزدیک شدن دلها، صمیمی شدن افراد و کنار گذاشتن کینهها میشده؛ مثلا همین رسم دورهمی خونوادهها، شاهنامهخوانی، گپ و گفت افراد با هم یا کدورتهایی که بین بعضیها بود و با وساطت بزرگهای فامیل رفع و رجوع میشد؛ چیزهایی که امروزه دیگه تو کمتر خونه و خونوادهای قابل مشاهدهست!
شاید خونوادهها دور هم جمع بشن اما دنیای مجازی مثل تلگرام و اینستاگرام اجازه حضور کامل هیچکسی رو در دنیای حقیقی و در کنار خانواده بهش نمیده؛ یا با اینکه کمترین مدرکی که اعضای خونوادهها دارند لیسانس هست، دیگه هیچ خبری از شاهنامهخوانی در خونهها و دورهمیها نیست.
خوراکی ها و غذاهای شب یلدا در اصفهان
آجیل شب یلدا
کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه زردآلو یا برگه گلابی، جوزقندی، انجیر و خرما.
میوه شب یلدا در اصفهان
انار، هندوانه، سیب، گلابی انباری.
نوشیدنی شب یلدا :
در آداب و رسوم شب یلدا در اصفهان بهطور معمول چای و شربت و اگر برف باریده باشه، مخلوط برف و شیره انگور.
خوراک و غذای شب یلدا در اصفهان
معمولا ماهی پلو و در غیر اینصورت یکی از غذاهای محلی مثل: کوفته، گندی، چرب و شیرین و …
مطالب دیگر را در مجله آچاره بخوانید!
