این روزها همه چیز درباره کروناست. همه درباره کرونا صحبت می کنند. ما هم که از قدیم و ندیم در پزشکی سررشته داشته ایم. در هر مهمانی و هر تاکسی درباره روش های درمان بیماری ها از سرما خوردگی تا سرطان ایده و راه حل داده ایم. بالتبع این روزها هم همه درباره روش های درمان، پیشگیری و آمار مبتلایان به کرونا در ایران صحبت می کنند. منابع رسمی بنا به ملاحظات خود در تمامی کشورها آمار را اغلب متفاوت با آمار واقعی اعلام می کنند. انگیزه آنها یا از سر مصلحت است یا از سر عدم وجود اطلاعات کافی.
در این میانه پیدا کردن کسی که حرف حساب بزند سخت است. تشخیص سره از ناسره برای مخاطب عام نیز سخت و سخت تر می شود. اما دو تن از دانشمندان و استادهای ایرانی خارج از کشور توانسته اند با استفاده از مدلسازی و تحلیل های دینامیک سیستم ها به تخمینی از عمق و گستردگی بیماری در کشور برسند.
یک مقاله علمی برای مدلسازی آمار مبتلایان به کرونا در ایران
دکتر نوید غفارزادگان استادیار دانشکده مهندسی صنایع و سیستمها در دانشگاه Virginia Tech است. او با همکاری دکتر هژیر رحمانداد دانشیار سیستم‌های دینامیکی در دانشگاه ام‌آی‌تی آمریکا اخیرا مقاله ای در همین ارتباط به چاپ رسانده اند. هم خودشان تاکید کرده اند و هم ما مجددا یادآور میشویم که این مقاله بر اساس مدلسازی و تخمین نوشته شده است. نه بر اساس داده های آزمایشگاهی و سرشماره شده. اما برای اینکه دیدی کلی از وسعت بیماری در کشورمان بیابیم بسیار مفید است.
اصل مقاله را به انگلیسی می توانید از اینجا بخوانید. خلاصه فارسی مقاله هم در اینجا قابل دسترسی است. به دلایلی گوناگونی همچون کمبود امکانات آزمایشگاهی، کیت تست و تخت های بیمارستانی امکان نمونه گیری کامل وجود ندارد. براساس نمونه گیری در جامعه های آماری کوچکتر مانند ایرانیانی که به خارج از کشور سفر کرده اند، آنها نتیجه گرفته اند که تنها حدود 2.5% از بیماران تا کنون (اول فروردین 99) تست شده اند. این امر در بین فوت شدگان به دلیل کرونا نیز 26% است. لذا احتمالا گستردگی بیماری در کشورما و سایر کشورها بسیار بیشتر از آن است که در آمار رسمی بیان می شود.
توجه داشته باشید که این مقاله به تخمین مدلی دینامیکی از گسترش بیماری و تطبیق آن با داده‌های رسمی و غیررسمی از میزان بیماری و فوتی ها می‌پردازد. در این مدل متغیرهای درصد تست و سطح تعاملات اجتماعی، درون‌زا بوده و از گسترش بیماری بازخورد می‌گیرند. در این مدل، آمار رسمی، آمار غیررسمی و آمار واقعی، متغیرهای جدا و در عین حال وابسته هستند. کالیبراسیونِ این مدل، با درنظر گرفتن آمار رسمی و غیررسمی، به تخمینِ درصدِ تست و درصد پوشش آمار غیررسمی می‌انجامد، و به این ترتیب تعداد واقعی بیماران به صورت مجزا تخمین زده می‌شود. (به نقل از حلاصه فارسی مقاله)
آمار مبتلایان به کرونا در ایران طبق مدلسازی انجام شده
نتایج شبیه سازی این مدل، ما را به تخمینِ 493 هزار موردِ فعلی بیماری (بازه اطمینان 90 درصد: 271 هزار تا 810 هزار) در تاریخ اول فروردین 99 می‌رساند. تخمین این مدل، برای موارد انباشته بیماری، از ابتدا تا همان تاریخ، بالغ بر 916 هزار (بازه اطمینان 90 درصد: 508 هزار تا 1.5 میلیون) و میزان مرگ و میر، بالغ بر 15485 (بازه اطمینان 90 درصد: 8400 تا 25800) مورد است.
آیا این تعداد ابتلا به کرونا قابل پیشگری است؟
در این مقاله مانند بیشتر مقالات و بیانیه های رسمی این چند وقته بر یک موضوع تاکید شده است. این که نحوه، سرعت و میزان رشد این بیماری به شدت به رفتار ما وابسته است. هر چه بیشتر رعایت کنیم، بیشتر در خانه بمانیم و فاصله اجتماعی فیزیکی را بیشتر رعایت کنیم، میزان رشد بیماری کمتر و کمتر می شود. شما می توانید لیستی از اقدامات مفید پیشگیرانه را اینجا بخوانید. اما با رعایت نکردن اینها سناریوهای فاجعه باری در انتظار ما و مردم دیگر کشورهاست. مثلا در همین مقاله می بینید که بازه اطمینان 90درصدی برای مبتلایان از 0.5 میلیون نفر تا 1.5 میلیون نفر را شامل می شود. یعنی 1 میلیون هم وطن ما ممکن است مبتلا بشوند یا نشوند.
این روزها به پایان تعطیلات نوروزی نزدیک می شویم. این خطر وجود دارد که با بازگشت مردم به سر کار و افزایش مراوادت خدای ناکرده شاهد رشد مجدد آن باشیم. لذا نباید بگذاریم خستگی حاصل از خانه نشینی و اتمام تعطیلات خطرات مبتلا شدن و مبتلاکردن به کرونا را از یادمان ببرد.
