بهترین محل قرارگیری بلندگو و مانیتور استودیو – معماری استودیو

اغلب افرادی که تخصص کافی در بحث ساخت و معماری استودیو ندارند با وجود اینکه هزینه زیادی صرف تهیه بلندگو، اسپیکر و سایر تجهیزات صوتی می‌کنند اما به کیفیت صدای مطلوبی که مد نظرشان است نمی‌رسند. بهترین تجهیزات هم اگر درست جانمایی نشوند نمی‌توانند سیگنال صوتی را آنچنان که باید به مخاطب برسانند. بنابراین برای بالابردن کیفیت ضبط و پخش صدا باید محل قرارگیری اسپیکر، مونیتور و تجهیزات به صورت اصولی تنظیم شود. در این آموزش، ساده‌ترین و اصولی‌ترین روش‌ها برای چیدمان و جانمایی اسپیکر و مانیتور استودیو ارائه شده است.

اهمیت جانمایی صحیح اسپیکر و مانیتورینگ در استودیو

در کاربردهای عمومی، اگر روی میز از نمایشگرهای استودیویی نزدیک به هم و یا کنسول و بلندگوهای Hi-Fi بر روی استند استفاده شود، چیدمان مطلوبی برای کاربردهای استودیویی حاصل نمی‌شود. بنابراین سعی کنید از استندهای جداگانه برای جداسازی این مانیتورها استفاده کنید. در یک محیط ایده‌آل، مانند اتاق‌های ضبط پیشرفته، معمولاً مانیتورهای مختلفی وجود دارد که روی دیوار نصب شده‌اند. به این مانیتورها، مانیتورهای اصلی گفته می‌شود. در این راهنما، ما یک سیستم مانیتورینگ دیواری را در نظر می‌گیریم تا همه موارد لازم را پوشش دهیم. ولی مطمئناً در کاربردهای عمومی با بسیاری از این پیچیدگی‌ها مواجه نخواهید شد.

دستورالعمل‌های ارائه شده در این راهنما بر اساس بهترین راهکارها برای راه‌اندازی یک استودیوی ضبط خانگی حرفه‌ای تنظیم شده است. در عین حال، توصیه‌های ارائه شده بیشتر به درد افرادی می‌خورد که یک استودیوی مسترینگ، یک اتاق مجهز به بلندگوهای Hi-Fi، استودیو پروجکت و یا سینمای خانگی را مد نظر دارند. ممکن است هر یک از این استودیوها برای اهداف مختلف طراحی شوند اما نقطه مشترک همه آن‌ها این است که کیفیت و حجم صدا در آن‌ها مهم خواهد بود. بهترین بلندگوهای Hi-Fi نیز تنها در صورتی قابلیت‌های کامل خود را نشان می‌دهند که به درستی و طبق اصول در یک اتاق ایزوله نصب شوند. همین مسئله در مورد مانیتورهای استودیویی نیز صادق است.

تعیین محلی که می‌خواهید از آنجا به صدا گوش دهید

پیش از جانمایی اسپیکر و مانیتور استودیو، یک نقطه مشخص برای گوش دادن، مانیتورینگ و یا عملیات میکسینگ برای خود انتخاب کنید. برای شروع، نقطه مقابلِ کوتاه‌ترین دیوار را انتخاب کنید. بنابراین اسپیکرها باید در امتداد اتاق قرار گرفته و طول اتاق را پوشش دهند. معمولاً موقعیت گوش دادن بهتر است در مقابل دیواری کوتاه باشد تا بلند. این مسئله باعث می‌شود که انعکاس باس بهتر و صاف‌تری دریافت کنید. همچنین، این انتخاب باعث می‌شود که فاصله دیوار عقبی و گوش شما به حداکثر برسد تا صدا از پشت سرتان منعکس نشده و تداخل ایجاد نشود. اگر دیوار پشت سر شما یک دیوار منعکس‌کننده صدا است، باید حداقل حدود 3 متر از گوش شما فاصله داشته باشد، در غیر این صورت باعث انعکاس صدا می‌شود.

قاعده 38% (ارائه شده توسط Wes Lachot)

ابتدا باید بگوییم که قاعده 38% در اصل یک قانون نیست و تنها یک دستورالعمل است که توسط طراح معروف استودیوهای حرفه‌ای، Wes Lachot ارائه شده است. بر اساس این قاعده، یک موقعیت مکانی مطلوب برای گوش دادن به صدا در یک استودیوی مستطیلی شکل، با فرض استفاده از عایق‌های صوتی ایده‌آل و اسپیکرهای دیواری و یا سقفی به راحتی قابل‌تعیین است.

برای این منظور، 38% طول اتاق را محاسبه کنید و به این اندازه از دیوار جلوی خود فاصله گرفته و آنجا را علامت‌گذاری کنید، دقت کنید که این علامت از دو دیوار سمت راست و چپ به یک فاصله باشد. این اولین نقطه‌ای است که طبق این دستورالعمل می‌توان به عنوان نقطه گوش دادن به صدا در نظر گرفت. همچنین می‌توانید به عنوان یک راهکار دیگر، فاصله 38% را نسبت به دیوار عقبی انتخاب کنید. اما بهتر است که نسبت به دیوار جلویی فاصله کمتری داشته باشید. اوج و فرودهای باس در سیگنال صوت مورد نظر به دلیل انعکاس قوی‌تر در انتهای اتاق، بدتر به گوش می‌رسند و ممکن است آزاردهنده باشند.

یادتان باشد از حالتی که در انتهای اتاق بنشینید و به دیوار پشتی تکیه کنید، خودداری کنید؛ این بدترین انتخاب است. مگر آنکه دیوار پشتی به‌خوبی عایق‌بندی شده و از جاذب‌های مناسب برای جلوگیری از انعکاس صدا در آن استفاده شده باشد. اگر قصد دارید از انعکاس صدا در دیوار پشتی استفاده کنید، حتماً باید فضای کافی برای پراکنده شدن امواج صدا را در نظر بگیرید.

اگر نمی‌توانید محل گوش دادن را در فاصله 38% طول اتاق از دیوار جلو انتخاب کنید، فواصل 35 تا 43% را نیز می‌توانید در نظر بگیرید. از موقعیت‌هایی که اصطلاحاً نقاط گره نامیده می‌شوند، یعنی فواصل 50% و 25% نسبت به دیوار جلو، اجتناب کنید. قاعده 38% در کاربردهای عمومی یک گزینه ایده‌آل در استودیو است اما در صورتی که می‌خواهید بهینه‌ترین حالت را انتخاب نمایید بهتر است از تست‌های پاسخ فرکانسی در مکان‌های مختلف اتاق استفاده نمایید. برای انجام این تست‌ها می‌توانید از نرم‌افزار رایگان Room EQ Wizar بهره ببرید.

عدم وجود باس در مرکز اتاق

در اتاق‌های مستطیلی، در مرکز اتاق که از دیوارهای جانبی، کف و سقف و دیوار جلو و پشت فواصل برابر دارند، یک فضای خالی وجود دارد که باس صدا در آن شنیده نمی‌شود. این مسئله باعث افت کیفیت صدا و برگشت باس در اتاق استودیو خواهد شد. به خاطر وجود این مسئله بهتر است در مرکز اتاق به صورت طولی قرار نگیرید. همچنین از انتخاب موقعیت در فاصله برابر از کف و سقف نیز اجتناب کنید. این دو دستورالعمل برای موقعیت‌یابی بلندگو نیز صدق می‌کنند. اما برای ارائه صدای بهتر، فواصل نسبت به دیوارهای جانبی باید برابر باشند. این مسئله به لوکالایز کردن منابع صوتی در استودیو به خصوص در نواحی مرکزی کمک خواهد کرد.

ناحیه خنثای صدا در یک اتاق مستطیلی در فاصله 50% نسبت به دیوار جلو و عقب قرار دارد. تصویر زیر فشار صوتی را به صورت نواحی سایه‌دار در یک اتاق نشان می‌دهد. قسمت‌های تاریک مناطقی با فشار صوتی بالا (صدای بلند) هستند. این الگوی طنین طبیعی ناشی از شکل هندسی اتاق است.

جانمایی بلندگو در استودیو

اگر در جستجوی یک صدای طبیعی به همراه تصویرسازی دقیق هستید، می‌بایست تا آنجایی که می‌توانید متغیرها را در محیط استودیوی خود تحت کنترل درآورید. شنونده و بلندگو باید در یک مثلث متساوی‌الاضلاع قرار گیرند. در یک استودیوی حرفه‌ای، برای دریافت یک صدای استریوی دقیق، شنونده و اسپیکر باید در یک مثلث متساوی‌الاضلاع قرار گیرند. در واقع رأس سوم مثلث که به آن نقطه مرجع نیز می‌گویند، باید پشت سر شما باشد، به گونه‌ای که امتداد خطوط از دو رأس دیگر به رأس سوم، با گوش‌های شما مماس باشد.

استاندارهای محل قرارگیری بلندگو و مانیتور استودیو برای دریافت صدای Dolby و ITU اغلب این نقطه مرجع را مرکز سر شنونده می‌دانند. شاید به همین دلیل است که در این استانداردها، جانمایی اسپیکر و مانیتور استودیو آسان‌تر است. طراحان استودیوی ضبط تمایل دارند که نقطه مرجع پشت سر قرار گیرد، این روش برای گوش دادنِ دقیق‌تر به صدای استریو منطقی‌تر است. Rod Gervais در کتاب خود به نام «به راحتی استودیوی ضبط خانگی خود را بسازید» توصیه می‌کند که نقطه مرجع 40.5 سانتی‌متر با پشت سر شما فاصله داشته باشد. از نقطه مرجع، مستقیماً به جلو نگاه کنید و دو خط فرضی ترسیم کنید. یکی با زاویه 30 درجه به چپ و دیگری با زاویه 30 درجه به راست. بلندگوهای چپ و راست خود را در امتداد این خطوط فرضی قرار دهید. با قرارگیری بلندگوها در امتداد این خطوط فرضی، دو بلندگو و نقطه مرجع در پشت سر شما تشکیل یک مثلث متساوی‌الاضلاع خواهند داد.

روش دیگری که برای محل قرارگیری بلندگو و مانیتور استودیو پیشنهاد شده است این است که یک دایره فرضی به مرکزیت نقطه مرجع ترسیم کنید و بلندگوها را با اختلاف زاویه 60 درجه نسبت به هم روی این دایره قرار دهید. سیگنال صوتی فرکانس بالا یک سیگنال جهت‌دار است. بنابراین برای دریافت بهترین صدا، اسپیکرهای تولیدکننده سیگنال فرکانس بالا باید در امتداد گوش شما باشند. اسپیکرهای باس رنج متوسط دارای جهت‌گیری کمتری هستند، بنابراین نیازی به موقعیت‌یابی دقیق ندارند. برای اطمینان از محل قرارگیری مناسب بلندگوها باید از نقطه مرجع تنها نمای جلوی هر دو بلندگو دیده شود و کناره‌های آن قابل رویت نباشد. روی خطوط فرضی 30 درجه حرکت کنید و فاصله قرارگیری دو بلندگو (در واقع طول اضلاع مثلث) را تعیین نمایید. برای این منظور می‌توانید از استانداردهایی که برای مشخص کردن فاصله بلندگوها از گوش‌های شنونده تهیه شده است، کمک بگیرید.

ارتفاع و شیب مناسب برای جانمایی مانیتورینگ استودیو

مانیتورهای استودیوی شما باید حداقل 47 اینچ (معادل 120 سانتی‌متر) از زمین فاصله داشته باشند. همچنین اسپیکرهای توییتر نباید در امتداد یک خط فرضی، به مرکز عمودی اتاق ختم شوند. در این صورت محل قرارگیری خود را تغییر دهید.

ارتفاع مانیتور طبق استاندارد ITU

برای نمایشگرهای استودیویی ایستاده بدون زاویه، ارتفاع معمولی بین 47 تا 55 اینچ (120 تا 140 سانتی‌متر) است. اگر مایل هستید مانیتورها و یا بلندگوها را تحت زاویه قرار دهید، این زاویه نباید بیشتر از 15 درجه نسبت به خط عمود باشد. در صورتی که این زاویه زیاد باشد و بلندگوها به سمت پایین متمایل شوند، پاسخ فرکانسی تغییر خواهد کرد.

ارتفاع مانیتور اصلی

در اتاق‌های کنترل استودیویی با مانیتورهای اصلی دیواری (که نسبت به خط عمود دارای زاویه نیستند)، اسپیکرهای رنج میانی صدا، باید در ارتفاع 145 تا 148 سانتی‌متر بالاتر از کف اتاق قرار گیرند. این ارتفاع، امکان مشاهده مانیتور را برای افراد نشسته و ایستاده فراهم می‌کند.

ارتفاع اسپیکر در استودیو: ارتفاع اسپیکر با صدای فراگیر

هر سه بلندگوی یک استودیوی حرفه‌ای در حالت ایده‌آل باید دارای اسپیکرهای توییتری با ارتفاع‌ برابر باشند. اگر این چیدمان امکان‌پذیر نیست، بلندگوی مرکزی نباید بیشتر از 5 تا 6 درجه بالاتر یا پایین‌تر از محور افقی قرار گیرد. به طور کلی، می‌توان اسپیکرهای Surround Sound که دارای اسپیکر توییتر هستند را هم سطح گوش شنونده قرار داد.

البته Floyd Toole در این زمینه تحقیقاتی انجام داده است و توصیه می‌کند که این بلندگوها حدود 60 سانتی‌متر بالاتر از ارتفاع گوش شنونده در حالت نشسته قرار گیرند. شما نیز تجربیاتتان را درباره جانمایی تجهیزات استودیو در بخش نظرات درج کنید و با دیگران به اشتراک بگذارید.