آموزش نحوه تعمیر محافظ برق خانگی

محافظ الکتریکی وسیله‌ای است که دستگاه‌های الکترونیکی را در برابر نوسانات ولتاژ ورودی به آنها حفظ می‌کند. گاهی ممکن است محافظ برق نتواند لوازم برقی را مثل روز اول در برابر تمامی نوسانات بیمه کند و در ثابت نگه داشتن ولتاژ شکست بخورد. در چنین شرایطی ممکن است به فکر تعمیر محافظ برق خانگی خود بیفتید. اگر شما هم دوست دارید بدانید چگونه می‌توان محافظ را به کارکرد صحیح بازگرداند، با ما در ادامه همراه باشید.

علل خرابی محافظ برق

در ادامه به بررسی علل منجر به خرابی محافظ برق و عواملی که باعث می‌شوند محافظ نیاز به تعمیر پیدا کند پرداخته‌ایم.

1. تغییرات شدید ولتاژ

احتمالاً می‌دانید که محافظان برق برای محافظت از تجهیزات شما در برابر نوسانات الکتریسیته طراحی شده‌اند، اما آیا می‌دانید که خود محافظ برق نیز میتواند تحت تأثیر نوسانات ولتاژ ورودی به آن قرار گیرد؟ محافظ‌های برق نیز مانند دیگر لوازم الکترونیکی نسبت به تغییر ولتاژ حساس هستند. تفاوت آن‌ها در این است که نسبت به دیگر لوازم الکتریکی دوام بیشتری در برابر تغییرات دارند. اگر دامنه تغییرات ولتاژ آن‌ها در حدی نباشد که محافظ بتواند آن را تحمل کند، خراب می‌شود و نیاز به تعمیر محافظ برق پیدا می‌کنیم.

میزان جذب انرژی محافظ برق بر پایه واحد ژول سنجیده می‌شود. یک محافظ برق 1000 ژول تنها 1000 ژول انرژی را می‌تواند جذب کند. اگر یک محافظ تنها در یک بار افزایش ولتاژی به میزان 1000 ژول انرژی جذب کند دیگر تنها می‌تواند فعالیت خود را در قالب یک چندراهی برق ساده ادامه دهد. توانایی محافظ برق برای حفاظت از تجهیزات الکتریکی شما با ژول سنجیده می‌شود. به عنوان مثال اگر محافظ برق شما رتبه 1000 ژول را دارد، در صورت مواجه شدن با نوسانی به اندازه 100 ژول، حفاظت از نوسانات به 900 ژول کاهش می‌یابد. در این شرایط اگر محافظ با ضربه 900 ژول مواجه شود، نمی‌تواند آن را مدیریت کند و خراب می‌شود.

اینکه یک محافظ برق پس از جذب ولتاژ چه آسیبی را متحمل شود، به کیفیت محافظ برق و قدرت ولتاژ بستگی دارد. برخی محافظان برق بعد از دریافت نوساناتی بیش از حد توانشان به کلی از کار می‌افتند. این در حالی است که برخی دیگر همچنان به فعالیت خود ادامه داده و تنها کمی اختلال در عملکردشان به‌وجود می‌آید.

بیشتر بخوانید : نقشه تابلو برق ساختمان

2. اضافه بار

محافظ‌های برق بهتر از پریزهای معمولی هستند؛ زیرا آنها از لوازم الکتریکی در برابر نوسانات محافظت می‌کنند. با این وجود این بدان معنی نیست که محافظان الکتریکی کاملاً از خطرات اضافه بار مصون هستند. محافظان برق تنها نسخه پیشرفته‌تری از سه راهی‌های معمولی هستند.

وقتی دستگاه را به محافظ برق وصل می‌کنید، محافظ باید تمام نیروی مورد نیاز را به آن منتقل کند. هرگز نباید وسایل سنگین را به محافظ وصل کنید. فریزر، خشک‌کن، تهویه‌های قابل حمل و … هر وسیله دیگری که چرخه روشن و خاموش مکرر دارد، نباید به محافظ وصل شود. محافظ‌های برق به منظور حفاظت از دستگاه‌های کوچکتر طراحی شده‌اند.

برای دستگاه‌های سنگین باید محافظ برقی متناسب با آنها را انتخاب کنید. اگر یک محافظ برق معمولی را به دستگاه‌های سنگین وصل کنید، اضافه بار اتفاق می‌افتد. این وضعیت ممکن است باعث ایجاد گرمای بیش از حد شود. گرمای بیش از حد در یک دستگاه الکترونیکی خطر آتش سوزی را به همراه دارد.

اگر متوجه شدید که محافظ برق شما به چند وسیله سنگین متصل است و هنگام لمس آن گرمای زیادی را حس می‌کنید، به راحتی می‌توانید نتیجه بگیرید که محافظ برق اضافه بار دارد. در صورت بی توجهی به این وضعیت، محافظ به زودی از کار می‌افتد یا با اختلال عملکرد روبه‌رو می‌شود و نیاز به تعمیر دارد.

بیشتر بخوانید : آموزش سیم کشی روکار ساختمان

3. گرم شدن بیش از حد

باز هم یادآوری می‌کنیم که محافظین برق دارای نقاط ضعفی شبیه به سه راهی‌ها و پریزهای برق معمولی هستند. اگر محافظ در جایی قرار گیرد که هوا به خوبی با آن تماس نداشته باشد، ممکن است بیش از حد داغ شود. قرار دادن محافظ در زیر فرش یا در پشت انبوهی از وسایل به نحوی که جریان هوا نتواند از آن عبور کند، منجر به ایجاد مشکل شده و در نهایت نیاز دارید به تعمیر محافظ برق بپردازید.

مشکل دیگری که عدم برخورد هوا با محافظ ایجاد میکند، از بین رفتن برخی از اجزای داخلی محافظ است. ممکن است آتش سوزی ایجاد شود و فرشی که محافظ در نزدیکی آن قرار گرفته دچار سوختگی شود.

4. برخورد آب به محافظ برق

یکی دیگر از عللی که نیاز به تعمیر محافظ برق را به وجود میآورد، برخورد آب به آن است. آب و برق با هم در یک مکان جمع نمی‌شوند. اگر محافظ برق را در معرض آب قرار دهید، ممکن است در مدار آن اتصال کوتاه به وجود بیاید و این یکی از عوامل خرابی محافظ برق است.

5. آسیب فیزیکی

آسیب فیزیکی نیز میتواند عملکرد محافظ را با اختلال روبه رو کند. یکی از علل شایع که نیاز به تعمیر محافظ برق خانگی را ایجاد می‌کند، آسیب فیزیکی است. به عنوان مثال سقوط از ارتفاع زیاد باعث ضعیف شدن اتصالات و سیم‌های محافظ برق شده از کارکرد آن جلوگیری میکند. در صورتی که محافظ را در محل رفت وآمد افراد قرار دهید نیز برخورد پا و دیگر ضربات، سیمهای محافظ را فرسوده کرده و عملکرد آن را ضعیف می‌کند.

بیشتر بخوانید : تعمیر آیفون تصویری الکتروپیک

علائم نشاندهنده نیاز به تعمیر محافظ برق خانگی

شاید برایتان این سوال پیش بیاید که از کجا بفهمم محافظ برق من نیاز به تعمیر دارد؟ در قسمت بالا توضیحاتی در مورد نحوه استفاده صحیح از محافظ داده شد. علاوه بر رعایت موارد بالا، در زیر به شما میگوییم که با مشاهده چه علائمی متوجه شوید که محافظ دیر یا زود خراب می‌شود. به خاطر داشته باشید که گاهی اوقات خرابی محافظ در حدی است که باید آن را تعویض کرده و با تعمیر، مشکل حل نمی‌شود.

1. چراغ قرمز

راهی آسان برای اینکه تشخیص دهیم عملکرد محافظ برق چگونه است، توجه به وضعیت چراغ‌هاست. بسیاری از محافظ‌های برق دارای LED های تشخیصی هستند که نشان می‌دهند آیا محافظ در شرایط سلامت قرار دارد یا خیر.

اگر چراغ محافظ سبز بود، یعنی همه چیز خوب است و محافظ در حال کار کردن است. قرمز بودن چراغ نشان می‌دهد که یک جریان سریع و غیر عادی اتفاق افتاده است. اگر همه چراغ‌ها خاموش باشند، یک احتمال قوی این است که محافظ از کار افتاده است.

با این وجود برخی محافظ‌های برق، LED ندارند. اگر به اندازه کافی خوش شانس هستید که محافظ برق شما دارای چراغ‌های LED تشخیصی است، دفترچه راهنمای محافظ را مطالعه کنید تا بدانید هر LED چه چیزی را نشان می‌دهد. برخی محافظ‌‌های برق زمانی که مکانیسم‌های محافظتی آنها از کار میافتند، مانند یک پریز برق معمولی عمل می‌کنند. تا زمانی که وضعیت چراغ‌های محافظ را بررسی نکنید، مطمئن نخواهید شد که آیا محافظ برق عملکرد حفاظتی خود از دستگاه‌های الکترونیکی شما را متوقف کرده است یا خیر.

2. علائم سوختگی

یکی دیگر از مواردی که نشان میدهد نیاز به تعمیر محافظ برق خانگی وجود دارد، بروز آثار سوختگی در محافظ است. قوس خوردن و داغ شدن بیش از حد از علائم سوختگی هستند. اگر محافظ شما دارای این علائم است، هیچ تضمینی نیست که بتواند اثر حفاظتی برای دستگاه‌های الکترونیکی شما ایجاد کند.

3. داغی بیش از حد

اگر محافظ ولتاژ به قدری داغ باشد که نتوان آن را لمس کرد، به احتمال زیاد خراب شده و نیاز به تعویض دارد. وجود مقداری گرما در محافظ برق طبیعی است و نشان‌دهنده صحت عملکرد آن است، اما داغی غیر قابل لمس طبیعی نیست. در این شرایط ممکن است محافظ معیوب بوده، آسیب دیده باشد یا به انتهای عمر خود نزدیک شده باشد.

بیشتر بخوانید : نحوه عیب یابی و آموزش تعمیر آیفون تصویری کالیوز

4. بوی پلاستیک سوخته

یکی دیگر از نشانه‌های نیاز به تعمیر محافظ برق خانگی، استشمام بوی پلاستیک سوخته از آن است. این بو به اندازه آثار سوختگی نگران کننده است. بوی پلاستیک سوخته نشانه‌ای از گرم شدن بیش از حد، قوس خوردن و کوتاه شدن است. در این وضعیت حتی اگر محافظ برق به کار خود ادامه دهد، مدت چندانی عمر نخواهد کرد. البته کارکرد آن در این شرایط کمی خطرناک است و باید آن را با یک نمونه سالم جایگزین کنید.

نحوه تعمیر محافظ برق در مشکلات متداول آن

بسته به اینکه علت خرابی محافظ برق چه باشد، نحوه تعمیر آن متفاوت خواهد بود. در زیر برخی علل رایج را بررسی کرده‌ایم.

روشن نشدن دستگاه به صورت کامل

این وضعیت به علل زیر ممکن است رخ دهد:

•  برق نداشتن پریز: مطمئن شوید که پریز سالم است.
•  قطع بودن سیم در انتهای دوشاخه: دوشاخه را تعویض کنید.
•  خراب بودن کلید روی محافظ: کلید مربوطه با کلید سالم تعویض شود.
•  سوختن آی سی مدار: آی سی خراب با یک نمونه سالم تعویض شود.
•  قطع بودن برد مدار کنترل: ابتدا فیوز مدار را چک کنید. اگر فیوز سالم است، به دنبال قطعی مسیر در برد چاپی بگردید.
•  خرابی رله محافظ برق: ممکن است رله در اثر کارکرد زیاد یا عبور جریان برق بالا از آن خراب شده باشد. رله را تعویض کنید.

روشن ماندن چراغ قرمز به مدت طولانی

این وضعیت به علل زیر اتفاق می‌افتد:

•  پارگی اتصالات بین قطعات الکترونیکی روی برد: قسمت مربوطه را با لحیمکاری ترمیم کنید.
•  سوختن آی سی: آی سی معیوب را با آی سی سالم جایگزین کنید.
•  سوختن ترانزیستور تقویت کننده: ترانزیستور معیوب باید تعویض شود.
•  قطع شدن چراغ LED سبز: ممکن است به علت سوختن یا قلع سرد پایه‌های LED و ترانزیستور تحریک رله اتفاق بیفتد.

نقشه سیم کشی محافظ برق

قرمز شدن چراغ بعد از سبز شدن

این وضعیت به علل زیر اتفاق می‌افتد:

•  ممکن است قدرت خازن پلی استر  محافظ برق کاهش یافته باشد. در این شرایط باید خازن را تعویض کرد.
•  سوختن بوبین رله و اتصال کوتاه آن: بوبین با ورود به مدار جریان بالایی می‌کشد. باید آن را تعویض نمود.
• خرابی خازن الکترولیت یا وجود اتصالی در مدار

خروجی نداشتن دستگاه با وجود سبز بودن چراغ

این وضعیت به علل زیر ممکن است رخ دهد:

1.  خرابی رله در اثر کارکرد زیاد یا عبور جریان برق بالا از آن. برای حل مشکل باید رله را تعویض کنید.
2.  قطع شدن سیم خروجی رله به خروجی پریز: اگر مشکل از این قسمت است، باید به تعویض سیم اقدام کرد.
3.  پارگی اتصالات بین قطعات الکترونیکی روی برد: قسمت مربوطه را با لحیم کاری ترمیم کنید.
4.  سوختن آی سی: آی سی معیوب را با آی سی سالم جایگزین کنید.
5.  سوختن ترانزیستور تقویت کننده: ترانزیستور معیوب باید تعویض شود.

ریست شدن دستگاه بعد از روشن شدن چراغ سبز آن

اگر خازن پلی استر ضعیف شده باشد، این اتفاق رخ می‌دهد. برای تعمیر محافظ برق در این شرایط باید خازن پلی استر را تعویض کنید.

روشن بودن تمام چراغ‌های دستگاه

آی سی LM324، 14 پایه دارد. این آی سی از 4 تقویتکننده عملیاتی (آپ امپ) استفاده می‌کند؛ در نتیجه به کار بردن آن در مدارهایی که به تقویت کننده‌های عملیاتی نیاز دارند، بسیار مناسب است و از بزرگ شدن مدار جلوگیری می‌کند. یکی از مواردی که در صورت معیوب بودن این آی سی ایجاد میشود، اتصال کوتاه پایه خروجی است. در این شرایط چراغ‌های محافظ که در خروجی این آی سی واقع شده‌اند، روشن می‌مانند. برای تعمیر محافظ برق در این وضعیت، باید آی سی را تعویض نمود.

باقی ماندن چراغ قرمز در حالت چشمک زن

برق ورودی پریز را چک کنید که ولتاژ آن زیر 190 ولت نباشد. اگر این مورد برقرار بود، از صحت عملکرد اجزای زیر مطمئن شوید:

•  خازن پلی استر
• خازن صافی مدار یا خازن الکترولیت
•  خازن‌های ورودی آی سی
•  آی سی
• دیود زنر
• قلع سرد
• خاموش شدن تمام چراغ‌ها بعد از اتمام تایمر و نداشتن خروجی در دستگاه

در این شرایط موارد زیر را بررسی کنید:

•  معیوب بودن چراغ LED سبز
•  خرابی بوبین رله
•  خرابی ترانزیستوری که رله را راه میاندازد
• سوختن خروجی آی سی محافظ
•  قطع شدن مسیرهای روی برد که به روشن شدن LED سبز و رله مربوطاند.

آیا تعمیر محافظ برق خانگی روش ایمنی است؟

تعمیر محافظ برق خانگی روش چندان مورد اعتمادی نیست. بهتر است در صورت مواجه شدن با هر یک از علائم بالا نسبت به تعویض محافظ اقدام کنید. در شرایط عادی محافظ برق باید هر چند سال یک بار تعویض شود. اگر مشکوک هستید که محافظ برق شما معیوب است یا آسیب دیده است، یک نمونه جدید تهیه کنید.

حتی اگر به تعمیر محافظ برق خانگی بپردازید و تعمیر موفقیت آمیز نیز باشد، باز هم نمی‌توان به محافظ اعتماد کرد. اگر می‌خواهید آرامش خاطر داشته باشید، یک نمونه جدید و سالم تهیه کنید و محافظ تعمیر شده قدیمی را کنار بگذارید.

آیا ممکن است محافظ برق از کار بیفتد؟

بله. محافظ‌های ولتاژ ممکن است از کار بیفتند. محافظ‌ها هم مانند هر وسیله‌ای طول عمر مشخصی دارند. در مورد هر محافظ نقطه خاصی وجود دارد که در صورت رسیدن به آن، محافظ فرسوده خواهد شد. بدون توجه به اینکه شما محافظ را در چه شرایطی نگهداری کرده‌اید و چقدر به آن اهمیت داده‌اید، عمر محافظ در زمان مشخصی به پایان میرسد. اگر محل نگهداری محافظ خوب نباشد یا بار سنگین به آن وصل شده باشد یا … محافظ زودتر از زمان مورد نظر عملکرد خود را متوقف خواهد کرد.

طول عمر محافظ برق چقدر است؟

اگر محافظ برق ولتاژی قوی دریافت کند، ممکن است عمر آن در مدت یک ساعت به پایان برسد. اگر محافظ برق شما امتیاز 1000 ژول داشته باشد و یک ضربه 1000 ژول دریافت کند، فوراً خراب خواهد شد. بنابراین طول عمر یک محافظ چندان قابل پیشبینی نیست. با این وجود توجه کنید که یک محافظ برق می‌تواند تا 10 سال نیز عمر کند.

اگر چه محافظ‌های برق می‌توانند تا چندین سال دوام بیاورند، متخصصان الکترونیک توصیه می‌کنند محافظ‌ها را به مدت طولانی استفاده نکنید. برای بهینه‌سازی ایمنی وسایل الکتریکی خود بهتر است محافظ برق را هر 2 سال یک بار تعویض کنید. اگر شبکه محلی شما ناپایدار است، باید هر سال به تعویض محافظ برق اقدام کرد.

سوالات متداول

در زیر برخی سوالات رایج در مورد تعمیر محافظ برق را پاسخ داده‌ایم.

1. تعمیر محافظ برق بهتر است یا تعویض آن؟

ممکن است فکر کنید تعمیر محافظ برق خانگی مشکل آن را حل می‌‎کند و محافظ دوباره می‌تواند به عملکرد خود ادامه دهد. باید بگوییم که در ابتدا این طور به نظر می‌رسد، اما واقعیت چیز دیگری است! اگر چه با تعمیر محافظ برق ظاهراً محافظ مجدداً به عملکرد عادی خود بر می‌گردد، اما باز هم مورد اعتماد نخواهد بود. برای اینکه خیالتان از محافظت از دستگاه‌های الکترونیکیتان راحت باشد، بهتر است در صورت بروز علائم خرابی محافظ برق، به تهیه یک نمونه جدید اقدام کنید.

2. علت یکسره شدن محافظ برق چیست؟

یکسره شدن محافظ برق زمانی اتفاق می‌افتد که در مسیر خروجی محافظ، اتصال کوتاه ایجاد شود. همچنین در صورتی که جریانی بیش از حد توان محافظ از آن کشیده شود؛ به عنوان مثال در صورتی که جاروبرقی، بخاری برقی و … به محافظ وصل شوند، یکسره شدن محافظ برق اتفاق میافتد. برای تعمیر محافظ برق در این شرایط باید اجزای معیوب مدار را تعویض کرد.

3. هزینه تعمیر محافظ برق بیشتر است یا تعویض آن؟

هزینه تعمیر محافظ برق اغلب نسبت به تهیه یک محافظ جدید پایین‌تر است. بسته به اینکه کدام قطعه محافظ آسیب دیده باشد و اینکه قیمت آن قطعه در بازار چقدر است، هزینه تعمیر محافظ برق متفاوت خواهد بود. نکته این است که همان طور که در قسمت قبل نیز گفتیم، تعمیر محافظ برق اگر چه محافظ را به کارکرد صحیح باز می‌گرداند، اما باز هم اطمینان چندانی به عملکرد آن نیست. بهتر است در صورت خرابی محافظ و آسیب دیدن اجزای داخلی آن، به تهیه یک محافظ جدید اقدام کنید.

برای تعمیر محافظ برق خود می‌توانید از خدمات نصب و تعمیر محافظ برق با قیمت اقتصادی آچاره استفاده کنید.