از زمان شیوع SARS-CoV-2 و COVID-19، گزارش‌هایی مبنی بر آلوده شدن حیوانات به ویروس سندرم حاد تنفسی حیوانات منتشر شده است؛ بنابراین لازم است بدانیم که کدام یک از حیوانات در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند؟
در شرایط طبیعی، یعنی وقتی ویروس از طریق تماس نزدیک با یک فرد مبتلا به COVID-19 منتقل می‌شود، حیوانات اهلی که آلوده به این ویروس شدند سگ‌ها و گربه‌ها هستند. لازم به ذکر است که این گونه‌ها در شرایط طبیعی به‌راحتی آلوده نمی‌شوند و هیچ مدرکی مبنی بر انتقال ویروس از گربه یا سگ آلوده به سایر حیوانات یا انسان‌ها وجود ندارد.
در شرایط آزمایشگاهی، حیواناتی که به نظر می‌رسد مستعد ابتلا به این ویروس هستند گربه‌ها، سگ‌ها و سمورها هستند، اسب‌ها، خوک‌ها و طیور در معرض ابتلا نیستند. نتایج مطالعات آزمایشگاهی در گاوها متناقض است و نمی‌توان نتیجه‌گیری کلی کرد اما به نظر نمی‌رسد که گاوها به‌راحتی آلوده شوند.
سندرم حاد تنفسی حیوانات اهلی
COVID-19 ویروسی است که در آن افراد به سندرم حاد تنفسی مبتلا می‌شوند. حیوانات خانگی به کووید 19 مبتلا نمی‌شوند، اما در شرایط طبیعی مشاهده شده است که گربه‌ها و تا حدودی سگ‌های خانگی پس از تماس نزدیک و طولانی مدت با فرد مبتلا آلوده شده‌اند. به عبارت دیگر، یک فرد مبتلا به COVID-19 ممکن است ویروس را به همان روشی که ما انسان‌ها آن را به شخص دیگری منتقل می‌کنیم، به گربه‌ها و سگ‌های خانگی (و شاید سایر حیوانات خانگی) منتقل کند.
با این حال تا به امروز هیچ شواهد قانع‌کننده‌ای مشاهده نشده است که نشان دهد حیوانات خانگی، از جمله گربه، سگ و موش می‌توانند در شرایط طبیعیSARS-CoV-2 و سندرم حاد تنفسی حیوانات را به سایر حیوانات و انسان‌ها منتقل کنند. علاوه بر این، تعداد حیواناتی که در جهان به طور طبیعی آلوده به این ویروس شده‌اند خیلی خیلی کمتر از تعداد انسان‌های مبتلا به COVID-19 است. این آمار نشان می‌دهد حیوانات عامل همه‌گیری COVID-19 نیستند.
علائم بالینی عفونت SARS-COV-2 در گربه‌ها و سگ‌ها
گرچه گربه‌ها و سگ‌هایی که به‌طور طبیعی مبتلا به عفونت SARS-CoV-2 و سندرم حاد تنفسی حیوانات شده‌اند اغلب بدون علامت هستند، اما چندین علائم بالینی وجود دارد که عبارت‌اند از:
- تب
- سرفه
- مشکل در تنفس یا تنگی نفس
- بی‌حالی
- عطسه کردن
- ترشحات بینی
- ترشحات چشمی
- استفراغ
- اسهال
بررسی ویروس سندرم حاد تنفسی حیوانات در شرایط آزمایشگاهی
در مطالعات متعددی که در آزمایشگاه‌های مختلف انجام شده است، موش‌خرماها و گربه‌ها می‌توانند پس از تلقیح آزمایشگاهی به آسانی آلوده به SARS-CoV-2 شوند. همچنین ممکن است این موش‌خرماها و گربه‌های آلوده دچار علائم تنفسی یا گوارشی غیرطبیعی با شدت خفیف تا متوسط شوند و ویروس را در شرایط کنترل شده به حیواناتی از گونه خودشان منتقل کنند.
مشاهده هزینه نگهداری از حیوانات خانگی
سگ‌ها نیز می‌توانند در محیط آزمایشگاهی آلوده شوند. سگ‌های آلوده آزمایشگاهی معمولاً علائم بالینی غیرطبیعی ندارند و به‌راحتی SARS-CoV-2 و ویروس سندرم حاد تنفسی حیوانات را در محیط‌های کنترل‌شده به سگ‌های دیگر منتقل نمی‌کنند. با این حال توجه و تاکید روی موارد زیر مهم است:
- گسترش عفونت و ویروس سندرم حاد تنفسی حیوانات در شرایط آزمایشگاهی مشابه شرایط طبیعی نیست. اینکه حیوان می‌تواند از طریق تزریق مستقیم ویروس به داخل بینی یا داخل نای آلوده شود، به این معنی نیست که این اتفاق در شرایط عادی هم به‌راحتی می‌افتد.
- مطالعات آزمایشگاهی معمولاً در شرایط ایده آل انجام می‌شود که ممکن است شامل استفاده از محفظه‌های تست فشار منفی و جریان یک‌طرفه هوای فیلتر شده توسط HEPA از سمت حیوان آلوده به حیوان سالم باشد. چنین شرایط کنترل‌شده‌ای اصلا شبیه شرایط موجود در خارج از محیط آزمایشگاه نیست. به‌این‌ترتیب، نتایج نباید به‌عنوان شواهد قطعی مورد استناد قرار گیرد و نتیجه‌گیری شود یک حیوان آلوده می‌تواند COVID-19 را به‌راحتی در شرایط طبیعی منتقل کند.
- تعداد حیوانات تست شده در این نوع آزمایش‌ها به طور معمول اندک است.
SARS-CoV-2 در گونه‌های پرورشی، باغ وحشی و آزاد
در اواخر آوریل 2020، مقامات دولتی در هلند اولین مورد عفونت SARS-CoV-2 و سندرم حاد تنفسی حیوانات را در سمور پرورشی گزارش کردند. بر اساس این گزارشات سیر گسترش آلودگی و عفونت در سمورها متفاوت بود. برخی از حیوانات بدون علامت باقی ماندند، برخی دیگر به بیماری‌های تنفسی یا گوارشیِ خفیف تا متوسط مبتلا شدند و بهبود یافتند. برخی سمورها هم به بیماری شدیدی مبتلا شدند و مردند.
در کشورهایی که عفونت SARS-CoV-2 در مزارع پرورش سمور گزارش شده بود، برنامه‌های نظارتی و اقداماتی برای کنترل یا توقف انتقال ویروس اجرا شد. اقدامات کنترلی شامل این موارد بود:
- بهبود شرایط بهداشتی در مزرعه
- گزارش‌گیری از وضعیت حیوانات
- کاهش جمعیت سمورها در مزارع آلوده و در برخی مناطق در همه مزارع
- جداسازی حیوانات آلوده
تقریباً در تمام گزارشات عفونت در مراکز پرورش حیوانات سمور منبع عفونت با یک یا چند نفر از کارمندان مزرعه که مبتلا به COVID-19 بودند و در انبارهای بسته با حیوانات ارتباط نزدیک داشتند مرتبط است. پس از اولین انتقال از انسان به سمور این بیماری به‌آسانی از سموری به سمور دیگر منتقل شده است.
در ماه مه 2020، نتایج یک مطالعه از هلند نشان داد که احتمال انتقال SARS-CoV-2 از سمور به انسان وجود دارد. اما تجزیه و تحلیل‌های انجام شده توسط سازمان‌های دولتی هلند نشان داد که خطر ابتلای افراد به کووید 19 از طریق سمور آلوده کم است.
در ادامه مطالعاتی که روی سمورها انجام شد، در اواخر سال 2020 گزارش‌هایی از هلند و دانمارک نشان داد هنگامی که ویروس در مزارع آلوده بین سمورها پخش می‌شود، به ویروسی جهش‌یافته تبدیل می‌شود. این ویروس جهش یافته در چند کارگر مزرعه در برخی نقاط در انسان‌های دیگری خارج از مزرعه یافت شد. البته این ویروس که در سمورها جهش یافته بود به‌طور گسترده در سایر کشورها تشخیص داده نشده است.
درخواست خدمات مراقبت از حیوانات خانگی
در اواخر سال 2020، سازمان بهداشت جهانی (WHO) توصیه‌هایی در مورد نقشی که جمعیت سمورها در انتقال SARS-CoV-2 ایفا می‌کنند صادر کرد و سازمان جهانی بهداشت حیوانات (OIE) اذعان کرد که تشخیص انواع احتمالی ویروسی که ممکن است از سمور به انسان منتقل شوند می‌تواند پیامدهای مهمی در سلامت عمومی انسان‌ها و حیوانات داشته باشد. همچنین خاطرنشان کرد که عواقب کامل آن ناشناخته است و تحقیقات بیشتری برای بررسی تأثیر این جهش‌ها لازم است.
برای کاهش هرگونه خطر احتمالی تبدیل شدن سمور به منبع عفونت انسان به SARS-CoV-2 هلند و دانمارک اقداماتی برای کاهش جمعیت سمورها انجام دادند. در هلند برخی مزارع سمورها خالی از سکنه شدند و در دانمارک که یکی از دو کشور برتر تولید کننده سمور در جهان است، مزارع بلافاصله پس از تائید آلودگی از بین رفتند و تا شعاع مشخصی از مزرعه خالی از سکنه شد. تا پایان سال 2020 بیش از 15 میلیون سمور در دانمارک از بین رفت و دولت دانمارک لایحه‌ای ارائه کرد که ادامه پرورش سمور را تا سال 2022 ممنوع کرد.
در بین سمورهایی که در مزرعه زندگی نمی‌کردند و وحشی بودند تا پایان دسامبر 2020، تنها یک سمور وحشی آزاد در نزدیکی یک مزرعه آلوده در یوتا یافت شد که آلوده به ویروس بود. این حیوان در یک مطالعه USDA در 2020 مورد آزمایش قرار گرفت تا مشخص شود پستانداران وحشی که در نزدیکی مزارع آلوده در یوتا، میشیگان یا ویسکانسین زندگی می‌کنند به SARS-CoV-2 آلوده شده‌اند یا خیر. در آن مدت، 16 سمور پرورشی فراری، سه سمور وحشی آزاد و چند حیوان دیگر از گونه‌های مختلف حیات وحش به دام افتاده و مورد آزمایش قرار گرفتند و تنها نتیجه‌ی آزمایش یک سمور وحشی در یوتا مثبت بود.
حيوانات مبتلا در هنگام به دام افتادن بدون علامت بوده و ساختار ژنتيكي ويروس شناسايي شده در بدنش عملاً مشابه ويروسي بود كه در مزرعه آلوده وجود داشته است. اگرچه مشخص نیست چگونه سمور وحشی آلوده به ویروس شده است ولی دو فرضیه مطرح است:
- تماس غیرمستقیم با مواد زائد عفونی در مزرعه آلوده
- تماس مستقیم با یک سمور پرورشی فراری آلوده.
مطالعات نظارتی بر حیات وحش ادامه دارد، اما تا به امروز، هیچ مدرکی دال بر اینکه SARS-CoV-2 در حال گردش در جمعیت حیوانات وحشی است وجود ندارد. گونه‌هایی مانند گربه‌سانان بزرگ شیر، ببر، پلنگ و نخستی‌های غیرانسانی مانند گوریل‌های جلگه‌ای غربی در باغ‌وحش‌ها یا پناهگاه‌های حیات‌وحش در ایالات‌متحده و دیگر کشورهای آلوده به SARS-CoV-2به ندرت مستعد ابتلا به این بیماری هستند. در هر مورد، حیوانات پس از بروز یک یا چند علائم بالینی خفیف تا متوسط مورد آزمایش قرار گرفتند. این حیوانات وحشی احتمالاً در پی تماس با یک یا چند سرپرست مشکوک یا مبتلا آلوده شده‌اند. با این حال، انتقال از اولین حیوان آلوده به حیوانات دیگر که در کنار هم یا در مجاورت یکدیگر زندگی می‌کنند قابل ردیابی نیست.
توصیه‌های انجمن دامپزشکان آمریکا
- صاحبان حیواناتی که بدون علائم COVID-19 و ویروس سندرم حاد تنفسی حیوانات هستند باید در هنگام تعامل با حیوان یا وسایلی که حیوان با آن تماس داشته بهداشت را رعایت کنند. شستن دست‌ها قبل و بعد از تماس با حیوان و غذا دادن به او ضروری است.
- اجازه ندهید حیوانات خانگی با افراد یا سایر حیوانات خارج از خانه تعامل داشته باشند.
- در صورت امکان گربه‌ها را در داخل خانه نگه‌دارید تا از تعامل آن‌ها با حیوانات یا افراد دیگر جلوگیری شود.
- سگ‌ها را با قلاده ببندید و حداقل 12 متر از افراد و حیوانات دیگر فاصله بگیرید. از پارک سگ‌ها یا مکان‌های عمومی که تعداد زیادی سگ در آن جمع می‌شوند اجتناب کنید.
- کسانی که مبتلا به COVID-19 هستند باید تماس با حیوانات خانگی و سایر حیوانات را محدود کنند، همان‌طور که تماس خود را با افراد دیگر محدود می‌کنید. از یکی از اعضای خانواده یا همکاران خود بخواهید که تغذیه و مراقبت از حیوان خانگی شما را بر عهده بگیرد. از خوردن غذا، بوسیدن یا در آغوش گرفتن آن‌ها خودداری کنید و دستان خود را قبل و بعد از هرگونه تماس با آن‌ها بشویید.
- هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد حیوانات اهلی، از جمله حیوانات خانگی و دام‌ها که ممکن است به‌طور تصادفی توسط انسان آلوده شوند، نقش اساسی در گسترش COVID-19 ایفا کنند.
- آزمایش روتین حیوانات برای SARS-CoV-2 و سندرم حاد تنفسی حیوانات توصیه نمی‌شود.
- شیوع ویروس با انتقال از فردی به فرد دیگر انجام می‌شود و خطر انتقال از طریق حیوانات به افراد کم است.
