شاید بتوان گفت که امروزه تعداد بسیار کمی از افراد رانندگی نکرده و اکثر مردم در طول زندگی خود پشت فرمان نشستن را تجربه کرده‌اند. اگر شما هم این تجربه را داشته باشید احتمالا با بخش‌های مهم یک وسیله نقلیه آشنایی دارید. معمولا موتور خودرو مهم‌ترین بخش آن در نظر گرفته میشود اما نباید فراموش کرد که موتور به تنهایی توانایی به حرکت در آوردن وسیله نقلیه را ندارد. ساختار اصلی بخشی که به حرکت خودرو منجر میشود عبارت است از موتور، دیفرانسیل و گیربکس.
برخی از شما ممکن است گیربکس را با نام جعبه دنده بشناسید. اما گیربکس چه وظیفه‌ای را در وسیله نقلیه بر عهده دارد؟ در این مقاله از مجله آچاره شما را با این بخش بیشتر آشنا کرده و انواع گیربکس‌ها را به شما معرفی می‌کنیم. پیشنهاد می‌کنیم به منظور دسترسی به راهنمای جامع شناخت گیربکس cvt – مزایا و معایب نسبت به گیربکس اتوماتیک تا انتها با ما همراه باشید.
گیربکس چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
با این که همه ما با منبع تولید انرژی و نیرو در خودرو که همان موتور است آشنا هستیم اما از نحوه انتقال این نیرو به چرخ‌ها که باعث به حرکت در آوردن وسیله نقلیه میشود، اطلاعی نداریم. پس از این که نیروی لازم به منظور حرکت خودرو توسط موتور تولید میشود، این نیرو توسط یک سیستم که مهم‌ترین بخش‌های آن گیربکس و دیفرانسیل هستند به چرخ‌ها منتقل خواهد شد.
گیربکس وظیفه انتقال میزان مناسب نیرو نسبت به نیاز خودرو در هر لحظه را بر عهده دارد. در واقع می‌توان گفت که گشتاور تولیدی باید متناسب با نیاز خودرو در اختیار آن قرار بگیرد که بدون وجود گیربکس یا جعبه دنده این امر امکان‌پذیر نخواهد بود. عدم وجود محدودیت در میزان گشتاور تولیدی موتور باعث شده که گیربکس این گشتاور را نسبت به سرعت و قدرتی که خودرو به آن نیاز دارد، در اختیار آن قرار دهد.
به عنوان مثال هنگامی که شما خودرو را روشن می‌کنید، موتور آن نیز روشن شده و شروع به فعالیت می‌کند. در این شرایط بدون وجود گیربکس خودرو به صورت خودکار به حرکت در خواهد آمد اما شما به این دلیل که قصد ساکن ماندن و عدم حرکت را دارید با استفاده از گیربکس، خودرو را بر روی حالت پارک یا خلاص قرار می‌دهید.
دیگر کاربرد مهم گیربکس تغییر جهت حرکت خودروست. بدون وجود گیربکس وسایل نقلیه صرفا قادر هستند به سمت جلو حرکت کنند اما در صورتی که شما به حرکت در جهت برعکس نیاز داشته باشید، جعبه دنده یا گیربکس را بر روی حالت معکوس یا دنده عقب ( Reverse ) تنظیم کرده و جهت حرکت خودرو را تغییر می‌دهید. همچنین این بخش به شما کمک می‌کند که هنگام حرکت در یک سطح شیب دار که رو به بالا یا رو به پایین است، قدرت متناسب با نیاز خودرو را در اختیار آن قرار دهید و به جای سرعت، قدرت را از موتور خودروی خود دریافت کنید.
انواع گیربکس و نحوه کار آن
در ساختار هر گیربکس از تعداد مشخصی چرخ دنده استفاده شده که هر کدام از آن‌ها برای یک شرایط خاص طراحی شده‌اند. تفاوت اصلی این چرخ دنده‌ها نسبت به یکدیگر را می‌توان قطر و وزن آن‌ها در نظر گرفت. در واقع زمانی که شما اصطلاحا دنده خودرو را تغییر می‌دهید، موقعیت این چرخ دنده‌ها نسبت به خواسته شما تغییر خواهد کرد.
مطلب پیشنهادی علامت خرابی و نشانه‌های نیاز به تعمیر گیربکس ماشین
در نتیجه می‌توان گفت که هر کدام از این چرخ دنده‌ها یک بازه معین از گشتاور را به چرخ‌های شما منتقل می‌کند و اگر شما قصد تغییر این بازه را داشته باشید باید با تغییر دنده، موقعیت چرخ دنده‌های گیربکس را تغییر دهید.
گیربکس‌ها را می‌توانیم به 2 دسته اصلی تقسیم کنیم که در ادامه توضیحات مختصری راجع به هر کدام از آن‌ها ذکر می‌کنیم.
گیربکس دستی
اگر قصد استفاده از یک خودروی مجهز به گیربکس دستی را دارید باید بدانید که تغییر چرخ دنده‌های این گیربکس به وسیله کلاچ و دسته دنده صورت می‌گیرد. این نکته بدین معناست که شما باید زمانی که قصد تغییر دنده ( چرخ دنده ) را دارید، ابتدا کلاچ را فشرده و سپس با استفاده از دسته دنده این تغییر را اعمال کنید. این نوع گیربکس به طور معمول به طور 4 یا 5 سرعته تولید میشود اما گاها مدل 6 سرعته آن نیز دیده شده است.
گیربکس اتوماتیک
برخلاف گیربکس دستی در این نوع جعبه دنده دیگر نیازی به استفاده از کلاچ برای تغییر حالت چرخ دنده‌ها نیست. در گیربکس اتوماتیک 4 حالت به صورت پیش فرض قرار گرفته است که عبارتند از :
- حالت پارک که با حرف ( P ) نشان داده میشود. ( Park )
- حالت حرکت که با حرف ( D ) نمایش داده شده است. ( Drive )
- حالت معکوس یا دنده عقب که با حرف ( R ) قابل تشخیص است. ( Reverse )
- در نهایت حالت خلاص یا خنثی که می‌توانید آن را با حرف ( N ) شناسایی کنید. ( Neutral )
مشاهده هزینه مکانیک سیار ماشین در محل!
شما برای تغییر وضعیت گیربکس خودرو در بین این حالات صرفا باید موقعیت دسته دنده را بدون نیاز به فشردن پدال کلاچ تغییر دهید. به عنوان مثال اگر قصد حرکت کردن را دارید، دسته دنده را بر روی حالت حرکت ( D ) قرار داده و شروع به حرکت کنید. در ادامه گیربکس به صورت خودکار و نسبت به نیاز خودرو، موقعیت چرخ دنده‌ها را تغییر خواهد داد.
البته مدل‌های مختلف گیربکس خودرو به این موارد محدود نشده و هر کدام از این موارد در مدل‌های مختلف و با ویژگی‌های مختص به خود در وسایل نقلیه مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از این مدل‌ها گیربکس cvt است که در واقع یک نوع گیربکس اتوماتیک است اما تفاوت‌های بسیار زیادی نسبت به نوع مرسوم گیربکس اتوماتیک دارد. به منظور شناخت گیربکس cvt – مزایا و معایب نسب به گیربکس اتوماتیک مطالب قسمت‌های بعدی را از دست ندهید.
مطلب پیشنهادی تعمیر و تعویض قطعات سیستم تعلیق و جلوبندی خودرو
گیربکس اتوماتیک
این نوع گیربکس از زمان معرفی آن تا به حال مورد استقبال زیاد مصرف‌کنندگان قرار گرفته اما کماکان نسبت به دیگر گیربکس‌ها کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. حروف اختصاری cvt در واقع از ( Continuously Variable Transmission ) گرفته شده که به نحوه کار این گیربکس اشاره دارد. با این که گیربکس cvt یک گیربکس اتوماتیک محسوب میشود، ساختار آن کاملا با نوع مرسوم گیربکس اتوماتیک متفاوت است. برخلاف گیربکس‌های مرسوم در ساختار این مدل از چرخ دنده‌ها استفاده نشده و در آن قطعاتی مثل قرقره و تسمه به کار رفته است.
در گیربکس cvt یک تسمه فلزی یا پلیمری به همراه یک جفت پولی ( مخروطی شکل ) جایگزین چرخ دنده‌های سنتی شده و در نتیجه قابلیت‌های جدیدی را در این نوع گیربکس به وجود آورده‌اند. در واقع در این گیربکس دیگر روند تغییر چرخ دنده‌ها صورت نگرفته و شما تغییر دنده را در استفاده از آن همچون گذشته احساس نخواهید کرد. جابه‌جایی پولی‌ها و تغییر عرض آن‌ها باعث شده که این گیربکس نیروی پیشرانه موتور را متناسب با نیاز راننده در اختیار چرخ‌ها قرار دهد.
نحوه کار گیربکس cvt باعث شده که در آن برخلاف گیربکس اتوماتیک که ضریب دنده‌ای محدودی ( 4-5-6 سرعته ) دارد، بی‌نهایت ضریب دنده ایجاد شود. به نوعی شما هنگام تغییر سرعت موقعیت پولی ( Pulley ) این گیربکس را تغییر داده و میزان مشخصی از نیروی تولیدی موتور را به چرخ‌های خودرو منتقل می‌کنید. این تغییر حالت پیوسته، عدم تغییر ناگهانی دور موتور را به همراه داشته و شما دیگر شوک ناشی از تغییر دنده را به طور محسوس احساس نخواهید کرد. شاید بپرسید که گیربکس cvt چه مزایا و معایبی نسبت به گیربکس اتوماتیک دارد؟ در این راستا به بررسی مزایا و معایب این دو گیربکس می‌پردازیم.
مزایای گیربکس CVT
1. راندمان بالا
نحوه کار گیربکس cvt باعث شده که برخلاف گیربکس اتوماتیک و فارغ از سرعت خودرو، نیرو در بهینه‌ترین حالت ممکن به چرخ‌ها منتقل شده و بالاترین راندمان در اختیار شما قرار بگیرد. در واقع چه شما در یک بزرگراه و چه در یک جاده پر پیچ و خم مشغول رانندگی باشید، موقعیت پولی گیربکس cvt همیشه در حالتی قرار می‌گیرد که نیرو با بالاترین راندمان ممکن منتقل شود.
2. مصرف سوخت پایین
انتقال نیروی بهینه و حفظ راندمان بالا در گیربکس cvt در همه حالات، کمترین فشار را به موتور خودرو وارد کرده و در نهایت به کاهش مصرف انرژی ( سوخت ) در وسیله نقلیه شما منجر میشود. کاهش مصرف سوخت در خودروهایی که در آن‌ها از گیربکس cvt استفاده شده در بلندمدت برای شما از لحاظ اقتصادی به صرفه بوده که در نتیجه این عامل را به یکی از دلایل محبوبیت این نوع گیربکس تبدیل کرده است.
3. رانندگی نرم‌تر
عدم وجود چرخ دنده در ساختار این گیربکس باعث شده که شما دیگر هنگام افزایش سرعت تغییر موقعیت این چرخ دنده‌ها را حس نکرده و رانندگی نرم‌تری را تجربه کنید. این نکته بدین معناست که اگر شما در استفاده از این گیربکس قصد تغییر سرعت خودرو را داشته باشید، به دلیل پیوستگی انتقال قدرت پس از تغییر سرعت هیچ علامتی از تغییر حالت گیربکس را مشاهده نمی‌کنید.
4. وزن کمتر
گیربکس cvt نسبت به گیربکس اتوماتیک از وزن کمتری برخوردار است. این عامل علاوه بر کاهش مصرف انرژی و سوخت، راندمان را نیز افزایش خواهد داد. کارشناسان این نکته را به عنوان یکی از مزیت‌های مهم این گیربکس در نظر می‌گیرند.
5. ساختار ساده‌تر
همان‌طور که اشاره کردیم در ساختار گیربکس cvt صرفا از پولی و تسمه استفاده شده و در آن دیگر خبری از چرخ دنده نیست. این موضوع باعث شده که ساختار این گیربکس نسبت به گیربکس اتوماتیک بسیار ساده‌تر شود که نتیجه آن، نگهداری و سرویس راحت‌تر این گیربکس بوده است.
6. شتاب‌گیری بهتر
سیستم انتقال قدرت متغیر در گیربکس cvt موجب شتاب‌گیری سریع‌تر خودرو هنگام اعمال تغییر در نیروی تولیدی موتور آن میشود. به نوعی می‌توان گفت که هنگام اعمال تغییر در نیروی گشتاور، این گیربکس نسبت به دیگر مدل‌ها در زمان کوتاه‌تری واکنش نشان داده که این عامل موجب شتاب‌گیری بهتر آن شده است.
معایب گیربکس CVT
1. عملکرد غیرمهیج
با این که تغییر حالت پیوسته این گیربکس از مزایای آن محسوب میشود اما برای برخی از افراد که علایق خاصی در رانندگی دارند، یک نقطه ضعف می‌باشد. شما هنگام رانندگی با خودرویی که به گیربکس cvt مجهز است، همانند گیربکس اتوماتیک ارتباط بین گاز و موتور را حس نکرده و تجربه یکنواخت‌تری از رانندگی با این خودرو خواهید داشت. بنابراین اگر برای شما هیجان رانندگی یک نکته مهم است، استفاده از گیربکس cvt را به شما پیشنهاد نمی‌کنیم.
2. صدای غیرطبیعی
نقطه ضعف دیگری که کارشناسان برای این گیربکس در نظر گرفته‌اند، تولید صدای غیرطبیعی هنگام شتاب‌گیری است. تغییر پیوسته حالت گیربکس cvt باعث شده که هنگام افزایش شتاب، صدای ناآشنایی از آن به گوش برسد. تفاوت این صدا نسبت به صدای تولیدی گیربکس اتوماتیک به عدم استقبال برخی از افراد از این گیربکس منجر شده است.
مکانیک سیار ماشین در محل تهران
3. تعمیرات گران و تعویض پرهزینه
تکنولوژی پیشرفته گیربکس cvt هزینه تعمیرات آن را نسبت به گیربکس اتوماتیک افزایش داده است. به طور کلی متخصصان در ازای تعمیر این گیربکس هزینه بیشتری را از شما دریافت خواهند کرد. البته اگر شما خودروی شما به تعویض گیربکس cvt نیازمند شود، مخارج شما نسبت به نوع اتوماتیک آن به صورت قابل توجهی بیشتر خواهد شد. قبل از تصمیم‌گیری نسبت به نوع گیربکس خودروی خود حتما این نکته را مدنظر داشته باشید.
4. محدودیت بکارگیری
موتورها در راستای بکارگیری در کنار گیربکس cvt ، از لحاظ قدرت و حجم محدودیت دارند. در نتیجه نمی‌توان از این گیربکس در کنار هر موتوری استفاده کرد و موتور به این منظور باید از قدرت و حجم مشخصی برخوردار باشد.
از دیگر معایب گیربکس CVT که ذهن برخی از کاربران را به خود مشغول کرده است، می‌توانیم به موارد ذیل اشاره کنیم :
- افزایش بیش از حد دمای گیربکس
- از دست دادن ناگهانی شتاب
- لیز خوردن و …
فراموش نکنید که مدت زمان زیادی از بکارگیری این نوع گیربکس در وسایل نقلیه نگذشته و سازندگان کماکان برای برطرف کردن مشکلات احتمالی در عملکرد آن در تلاش هستند. بنابراین مطمئنا در آینده تعداد زیادی از نقاط ضعف گیربکس cvt رفع شده و عملکرد آن بهبود می‌یابد. به منظور این که بتوانید مقایسه بهتری بین گیربکس cvt و اتوماتیک داشته باشید، به مزایا و معایب گیربکس اتوماتیک نیز به طور خلاصه اشاره خواهیم کرد.
مزایای گیربکس اتوماتیک
- تجربه رانندگی هیجان انگیزتر
- احساس ارتباط بین پدال گاز و موتور و کنترل‌پذیری بیشتر
- هزینه تعمیرات گیربکس پایین‌تر
- عملکرد بهتر در سرعت‌های بالا
- عیب‌یابی ساده‌تر هنگام بروز مشکل
معایب گیربکس اتوماتیک
- مصرف سوخت بالا
- آلایندگی بیشتر
- عملکرد ضعیف‌تر نسبت به گیربکس cvt در شیب تند
- هزینه تعمیرات پایین‌تر
در نهایت دقت داشته باشید که تصمیم‌گیری در این مورد را به بعد از مطالعه مقاله ( شناخت گیربکس cvt – مزایا و معایب نسبت به گیربکس اتوماتیک ) موکول کنید. با مطالعه نکات ذکر شده در این مقاله و اولویت‌بندی نیازهای خود می‌توانید یک انتخاب ایده‌آل در این زمینه داشته باشید. همچنین در صورت نیاز با ذکر سوال خود در بخش نظرات می‌توانید پاسخ خود را در سریع‌ترین زمان ممکن از کارشناسان مجرب آچاره دریافت کنید. امیدواریم که از مطالعه مطالب ذکر شده در این مقاله بهره کافی برده باشید.
