راهنمای جامع حجم موتور ماشین

هنگامی که درصدد تهیه یک ماشین جدید هستید، مطمئناً با طیف گستردهای از مدلها با حجم موتور متفاوت روبهرو میشوید. امروزه ابعاد موتورها به نسبت گذشته، کوچکتر شده است. روندی که «کاهش حجم» نامیده میشود. موتورهای کوچکتر اغلب به سوخت کمتری نیاز دارند و از لحاظ میزان تولید آلاینده نسبت به خودروهای بزرگتر، در سطح پایینتری قرار میگیرند. اگرچه موتورهای کوچکتر برای تولید قدرتهای کمتر استفاده میشوند، اما سازندگان در طول این سالها، زمان و هزینه زیادی را برای کارآمدتر کردن آنها صرف کردهاند؛ در حالی که همزمان ملزم به رعایت قوانین سختگیرانه تولید آلاینده هم بودند.
بسیاری از پیشرفتها در قدرت و کارایی این موتورهای کوچکتر، نتیجه فناوری توربوشارژ و هیبریدی است. این تکنولوژیها، فرایندهای نوآورانهای هستند که به موتورهای کوچکتر کمک میکنند تا به ترکیبی عالی از عملکرد، مصرف سوخت و آلایندگی کمتر اگزوز دست یابند. امروزه یک خودروی مجهز به موتور 1 لیتری، میتواند توانی به اندازه خودروهای قدیمیتر، با حجم موتور 2 برابر تولید کند؛ در حالی که مصرف سوخت و تولید آلاینده آنها هم به شکل محسوسی کاهش پیدا کرده است. در ادامه این مقاله از مجله آچاره حجم موتور ماشین را بیشتر بررسی خواهیم کرد.
معنای حجم موتور چیست؟
اندازه موتور که بهعنوان «ظرفیت موتور» یا «جابهجایی موتور» نیز شناخته میشود، به حجم کل سیلندرهای موتور اشاره دارد. این حجم موتور عموماً برحسب لیتر یا سانتیمتر مکعب گزارش میشود. پس خودرویی با پیشرانه 1000 سیسی (سانتیمتر مکعب) را میتوان 1 لیتری نامید. با اینحال اغلب خودروها، به سمت بالا یا پایین، در نزدیکترین یکدهم لیتر گرد میشوند. به طور مثال حجم موتوری برابر 1380 سیسی، عموماً 1.4 لیتر و 1320 سیسی بهشکل 1.3 لیتر شناخته میشوند.
اساساً هرچقدر حجم سیلندر بزرگتر باشد، فضای بیشتری برای هوا و سوخت در داخل آن وجود دارد که تعیین میکند موتور چه مقدار قدرت میتواند تولید کند. این موضوع حتی در موتورهای قدیمیتر هم صادق است اما استفاده گسترده از توربوشارژر در موتورهای مدرن به این معناست که موتورهای کوچکتر، بسیار قویتر از قبل هستند. دلیل این موضوع، آن است که در شرایط تازه، هوای بیشتر بهعنوان یکی از اجزای حیاتی برای اشتعال باکیفیتتر در هنگام ترکیبشدن هوا و سوخت به موتور وارد میشود و قدرت بیشتری را تولید میکند. در این شرایط حجم موتور نیز بیشتر خواهد بود.
بسیاری از تولیدکنندگان خودرو، اکنون، از فناوری «هیبرید ملایم» بهره میبرند که میتواند شامل استفاده از موتورهای الکتریکی کوچک برای برداشتن فشار از موتور و انتقال کمک به نیروی محرکه در هنگام شتابگیریهای سنگین باشد. بهطور مثال سیستم VHS در خودروهای سوزوکی، نمونهای از کاربرد این تکنولوژی است اما بیشتر تولیدکنندگان، الگوی خاص خود را در پیادهسازی این سیستم توسعه دادهاند. معمولاً این شکل، ترکیبی قدرتمند از استارت موتور و ژنراتور (یا دینام) است که میتواند در دورهای پایین موتور، بهمیزان کمی گشتاور را افزایش دهد و در عین حال، انرژی را برای باتری که هنگام کاهش سرعت، آن را تغذیه میکند، ذخیره کند.
مقدار قدرت تولیدشده توسط یک موتور، معمولاً برحسب اسببخار بیان میشود که بسیار بیشتر از اندازه موتور، به عملکرد خودرو مرتبط میشود. برای گیجشدن بیشتر، لازم است بدانید که سیستمهای مختلفی برای اندازهگیری اسببخار وجود دارد که همۀ آنها مستقیماً قابل مقایسه نیستند! تولیدکنندگان خودرو عموماً از «اسب بخار ترمز» (Brake Horse Power)، استفاده میکنند که تقریباً بهعنوان «قدرت اسب» در آلمانی یا اسب بخار متریک (Metric Horse Power) ترجمه میشود.
دو مورد آخر، تلفات اصطکاکی درون موتور را لحاظ نمیکنند؛ پس تمایل به ارائه مقداری کمی بالاتر دارند. بهعنوان مثال یک PS یا HP معادل 0.99 اسب بخار است. همچنین افزایش تعداد خودروهای الکتریکی، به این معنی است که برخی از شرکتهای خودروسازی، اکنون قدرت موتورهای احتراق داخلی خود را بر حسب کیلووات (KiloWatts)، که 1 کیلووات معادل 1.34 اسب بخار است، گزارش میکنند.
مطلب پیشنهادی: همه چیز درباره موتور احتراق داخلی
اعداد حجم موتور به چه معنی هستند؟
حجم موتور 2 لیتری یا 1.5 لیتری به چه معنی است؟ این اعداد به چه دادههایی اشاره دارند؟ تا همین اواخر، نامگذاری مدلهای خودرو اغلب به حجم موتور اشاره داشت و هر چه این عدد بزرگتر بود، قیمت ماشین هم بالاتر میرفت.
اگر با حجم موتور 2 لیتر روبهرو شدید، به خاطر داشته باشید این عدد بیانگر ظرفیت موتور بوده و ترکیب تمام سیلندرهای موتور است. موتورهای مدرن معمولی، دارای 3، 4، 6 و یا 8 سیلندر هستند. پس یک موتور 2 لیتری با 4 سیلندر، دارای ظرفیت 500 سیسی در هر کدام از سیلندرهای خود است.
هر پیستون در داخل سیلندر به سمت بالا حرکت میکند تا مخلوطی از هوا و سوخت را وارد محفظه احتراق کند. در اینجا این مجموعه، متراکم شده و مشتعل میشود که نیروی انفجاری آن، هر پیستون را داخل سیلندر بالا و پایین میبرد. این همان حرکتی است که بهعنوان قدرت موتور شناخته میشود. اگر یک موتور 4 سیلندر، به عنوان یک موتور 2 لیتری معرفی شود، این بدین معناست که هر پیستون میتواند تقریباً 500 سیسی سوخت و هوا را در هر چرخش موتور، در محفظه احتراق متراکم کند.
اگر این موتور 3000 دور در دقیقه کار کند، به این معناست که هر پیستون در موتور میتواند 500 سیسی سوخت و هوا را 3000 بار در دقیقه بسوزاند. هرچه یک موتور بتواند سوخت و هوای بیشتری را بسوزاند، معمولاً قدرت بیشتری تولید میکند.
مشاهده هزینه مکانیک سیار ماشین در محل!
حجم موتور چطور عملکرد ماشین را تحت تاثیر قرار میدهد؟
از آنجایی که یک موتور بزرگتر، بهطور کلی میتواند سوخت بیشتری را بسوزاند و قدرت بیشتری را تولید کند، خودرویی با موتور بزرگتر و قدرتمندتر احتمالاً قادر است سریعتر شتاب بگیرد و بارهای سنگینتری را نسبت به موتورهای کوچکتر، حمل کند. این گزاره که موتورهای توربوشارژ کوچکتر، نسبت به برخی از موتورهای قدیمیتر و بزرگتر، قدرت بیشتری تولید میکنند، دیگر مثل گذشته مورد پذیرش بسیاری از رانندگان نیست. با این حال یک موتور توربوشارژ کوچکتر در مقایسه با موتور بدون توربو (معروف به تنفس طبیعی)، مقدار متفاوتی از نیرو را انتقال میدهد.
وقتی پای خود را روی پدال گاز در یک ماشین بدون توربوشارژ با موتور بزرگتر میگذارید، احتمالاً بلافاصله شتاب را حس میکنید. در یک خودروی توربوشارژ، ممکن است تاخیری وجود داشته باشد که «تاخیر توربو» نام دارد. دلیل این موضوع، این است که تا توربو بچرخد و هوا را به داخل موتور بمکد، ممکن است چند ثانیه طول بکشد. با این حال، تاخیر توربو در مورد سیستمهای توربوشارژ کوچکتر و آنهایی که از موتورهای مدرن استفاده میکنند، بسیار مشکل است.
همچنین شایان ذکر است که اندازه خودرویی که موتور بر روی آن قرار دارد هم بایستی مورد توجه قرار بگیرد. زیرا هرچه وسیله نقلیه سنگینتر باشد، عملکرد و کارایی دستگاه، به شکل محسوستری کاهش مییابد. بهعنوان مثال یک حجم موتور 1.4 لیتری در یک سوپرمینی، معمولاً شتاب فوقالعاده با میزان مصرف سوخت بهینهتر را برای شما فراهم میکند؛ در حالی که همان موتور در یک خودروی ورزشی (SUV) جمع و جور، باید سختتر کار کند تا عملکرد مشابهی داشته باشد و در این فرایند، سوخت بیشتری هم مصرف خواهد کرد.
میزان مصرف سوخت با حجم موتور چه نسبتی دارد؟
در موتور بزرگتر که بتواند با هر دور چرخش در یک دقیقه (rpm)، سوخت بیشتری بسوزاند، معمولاً سوخت بیشتری نسبت به موتورهای کوچکتر در همان میزان مسافت، مصرف میشود. این موضوع نکتهای حائز اهمیت در انتخاب خودروهای جدید است. با توجه به اینکه خودروهای قدرتمندتر با موتور بزرگتر، معمولاً گرانترند و از سوخت بیشتری نسبت به اتومبیلهای با موتور کوچکتر استفاده میکنند، ارزش این را دارد که به میزان قدرت واقعی و حجم موتور متناسب با آن فکر کنید.
اگر رانندگی روزمره شما معمولا با شتاب زیاد و حمل بارهای سنگین همراه نیست، ممکن است متوجه شوید که یک موتور کوچکتر و کمقدرتتر، باعث صرفهجویی در هزینه سوخت میشود. موتورهای کوچک برای خودروهایی که عمدتاً در سطح شهر استفاده میشوند، مناسب هستند و عملکرد مناسبی را در سفرهای کوتاه از خود نشان میدهند. مثل یک سفر کوتاه برای خرید از سوپرمارکت یا مراجعه به مدرسه که در آن سرعت بالا و شتاب سریع، واقعاً ضروری نیست. از آنجایی که موتور بهطور مرتب، در حال تولید نیروی زیاد موردنیاز نیست، منطقی است که همان حجم کوچکش را انتخاب کنید که از لحاظ اقتصادی هم برای شما بهینهتر است.
مطلب پیشنهادی: معرفی بهترین روغن موتور برای پژوپارس
مکانیک سیار ماشین در محل تهران
حجم موتورهای بزرگتر که برای تولید سطوح بالاتر قدرت نیازی به زحمت زیادی نداشتند، قبلاً در بین کسانی که سفرهای مکرر با سرعت بالا در بزرگراه انجام میدادند، انتخاب اولیه محسوب میشد. با این حال، فناوری مدرن باعث میشود که یک موتور کوچک مانند یک موتور بسیار بزرگتر رفتار کند و حتی یک موتور با اندازه متوسط ممکن است در یک سفر طولانی بزرگراهی، شرایط راحتتری را برای شما فراهم آورد.
به یاد داشته باشید که سبک رانندگی شما عاملی مهم در میزان مصرف سوخت خودرویتان بهشمار میرود. پایین نگه داشتن میزان توان با تغییر تا بالاترین دنده ممکن، در کنار شتابگیری و ترمز ملایم به صرفهجویی در مصرف سوخت کمک شایانی میکند. همچنین باد کردن صحیح لاستیکها، میتواند دهها میلیون تومان در هر سال، در جیب شما ذخیره کند. حجم موتور و قدرت خودرو بر حق بیمه ماشین هم تاثیر مستقیم داشته و خودروهایی که بیمههای ارزانتر به آنها تعلق میگیرد، عموماً قدرتکمتر و موتوری کوچکتر دارند.
تفاوت بین بنزین و گازوئیل در حجم موتور چیست؟
بنزین و گازوئیل هر 2 از نفت مشتق تهیه میشوند اما نحوه تولید و استفاده از آنها در موتور خودرو متفاوت است. به همین دلیل است که هرگز نباید ماشین خود را با سوخت نامناسب پر کنید. سوخت گازوئیل، انرژی بیشتری در نسبت با بنزین تولید میکند و تفاوت در نحوه عملکرد موتورهای دیزلی باعث میشود تا آنها نسبت به همتایان بنزینی خود، راندمان بیشتری را برای شما فراهم آورند.
یک موتور دیزلی در حجمی برابر با موتور بنزینی، همیشه مقرونبهصرفهتر است. این موضوع ممکن است انتخاب بین این 2 نوع سوخت را ساده به نظر برساند ولی متاسفانه، همیشه شرایط اینطور نیست. اولین موضوع، گرانبودن خودروهای دیزلی است و این کارایی گازوئیل در مسافتهای بسیار زیاد است که خود را با توجه به عنصر هزینه، در نسبت با موتور بنزینی نشان میدهد.
یکی دیگر از دلایل این موضوع، این است که خودروهای دیزلی برای اینکه همیشه در شرایط خوبی باقی بمانند، نیاز دارند که در بزرگراهها در حال حرکت باشند. پس اگر خودرویی را فقط برای رانندگی در شهر نیاز دارید، ممکن است دیزل انتخاب مناسبی نباشد. دلیل سوم هم، انتشار بیشتر آلایندههاست. موتورهای دیزلی، در نسبت با موتورهای بنزینی، آلایندههای مضر بیشتری مثل اکسید نیتروژن تولید میکنند که علاوهبر آسیب به شرایط جو و سلامتی شهروندان، موجع به ایجاد هزینههای اجتماعی بالاتر میشود.
موتورهای گازوئیلی و بنزینی، ویژگیهای متفاوتی دارند. برخلاف موتورهای دیزلی که برای مسافتهای طولانی و کارهای سنگینتر مناسب هستند، مدلهای بنزینی برای خودروهای هاچبک و سوپرمینی که کوچکتر هستند، در نظر گرفته میشوند. پس در انتخاب بین 2 موتور گازوئیلی و بنزینی، بایستی این فاکتورها را با هم در کنار عنصر حجم موتور مدنظر داشت.
بیشتر بخوانید: روشن شدن چراغ چک موتور به چه معناست؟
جمعبندی
در حالی که موتورهای توربوشارژ کوچک میتوانند قدرت بیشتری در مقایسه با موتورهای بزرگتر ایجاد کنند، هنوز هم بسیاری به عنوان یک اصل کلی بر این باورند که موتورهای بزرگتر، قدرت بیشتری در نسبت با موتورهای کوچکتر تولید میکنند.
خودروهایی که به خودی خود سنگین و بزرگ هستند (مثل کاروان)، به موتورهای بزرگتر نیاز دارند چرا که این جنس خودروها عموماً برای مسافتهای طولانی و استفادههای غیرشهری و مکانهای صعبالعبور انتخاب میشود. بیان یک قاعده کلی که بتوان با آن حجم موتور موردنیاز خود را پیدا کرد، سخت است ولی اکثر موتورهای تولیدشده امروزی که بزرگتر از 1 لیتر یا دارای توربوشارژ هستند، بایستی امکان رانندگی طولانی در بزرگراه یا مسیرهای بینشهری را برای شما میسر سازند.
امیدواریم که از مطالعه این مقاله از مجله آچاره بهره برده باشید.