تقریبا همه ما با موتور خودرو آشنا هستیم اما آیا می‌دانید گشتاور تولیدی توسط موتور به چه صورتی به چرخ‌ها منتقل می‌شود؟ همان‌طور که موتور یک نقش بسیار اساسی را در عملکرد صحیح هر خودرویی ایفا می‌کند، گیربکس نیز در ساختار هر خودرو یکی از بخش‌های بسیار تاثیرگذار در نظر گرفته می‌شود. در واقع اگر گیربکس را از این ساختار حذف کنیم، روند انتقال صحیح گشتاور به چرخ‌ها کاملا مختل خواهد شد.
در گذشته صرفا از گیربکس دستی در ساخت ماشین‌ها استفاده می‌شد اما با پیشرفت تکنولوژی نسل جدید گیربکس وارد صنعت خودروسازی شد. امروزه در بخش وسیعی از تولیدات سازندگان خودرو، از گیربکس اتوماتیک استفاده می‌شود که مزایای منحصربه‌فردی را به این خودروها افزوده است. در این مقاله از مجله آچاره شما را با انواع گیربکس اتوماتیک بیشتر آشنا کرده و اطلاعات مهم راجع هر کدام از آن‌ها را در اختیار شما قرار خواهیم داد. پیشنهاد می‌کنیم تا انتها با ما همراه باشید.
گیربکس خودرو چیست؟
تصور کنید که گشتاور تولیدی توسط موتور بدون هیچ واسطه‌ای به چرخ‌ها منتقل می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که در این شرایط شما کنترلی بر روی نحوه انتقال این انرژی نخواهید داشت و صرفا می‌توانید میزان کم و یا زیاد بودن گشتاور را با پدال گاز کنترل کنید. به همین دلیل سازندگان خودرو در ساختار این دستگاه از گیربکس یا جعبه دنده استفاده می‌کنند تا راننده قادر به تغییر نحوه انتقال گشتاور به چرخ‌ها باشد.
در واقع با استفاده از گیربکس در خودروها، شما می‌توانید بسته به نیاز خود انتقال گشتاور و نحوه این انتقال را کنترل کنید. به عنوان مثال هنگامی که شما موتور خودرو را روشن می‌کنید، همیشه قصد حرکت کردن رو به جلو را ندارید و ممکن است بخواهید تا مدتی خودرو را ثابت نگه دارید و یا به سمت عقب حرکت کنید.
در این مواقع برای این که شما بتوانید جلوی حرکت خودرو را بگیرید، باید با استفاده از اهرم دنده، گیربکس را بر روی حالت موردنظر خود قرار دهید تا گشتاور با توجه به این مسئله به سمت چرخ‌ها هدایت شود.
انواع گیربکس ماشین
گیربکس‌ها را می‌توان از لحاظ تکنولوژی ساخت به 2 دسته کلی تقسیم کرد که عبارتند از:
- گیربکس دستی (Manuals Transmission)
- گیربکس اتوماتیک (Automated Transmission)
اکثر افراد با گیربکس دستی آشنا هستند، چرا که امروزه اکثر خودروهای تولید ایران از این نوع گیربکس استفاده می‌کنند. در گیربکس دستی، راننده با فشردن پدال کلاچ و تغییر موقعیت اهرم دنده می‌تواند حالت گیربکس را تغییر دهد.
در این گیربکس‌ها معمولا 5 بازه سرعتی طراحی شده است که با قرارگیری گیربکس بر روی هر کدام از این حالات، خودروی شما در همان بازه سرعتی و دور موتور مشخص قابلیت حرکت را دارد. در این شرایط شما با تغییر موقعیت اهرم دنده، چرخ‌دنده مدنظرتان را وارد مدار می‌کنید تا گیربکس با توجه به این نکته گشتاور را به چرخ‌ها منتقل کند. شاید بپرسید که گیربکس اتوماتیک چه تفاوتی با گیربکس دستی دارد؟ برای پاسخ به این سوال در بخش بعد به بررسی خصوصیات گیربکس اتوماتیک پرداخته و انواع آن را به شما معرفی خواهیم کرد.
گیربکس اتوماتیک چیست؟
تفاوت اصلی این گیربکس نسبت به گیربکس دستی، عدم نیاز به استفاده از کلاچ به منظور تغییر حالت گیربکس است. در گیربکس اتوماتیک به طور معمول 4 حالت طراحی شده که شما با قرار دادن گیربکس بر روی هر کدام از این حالت‌ها می‌توانید نحوه حرکت خودروی خود را بدون نیاز به کلاچ کنترل کنید.
در راستای آشنایی بیشتر شما با این گیربکس، در ادامه 4 حالت پیش‌فرضی که در گیربکس‌های اتوماتیک قرار می‌گیرند را مرور خواهیم کرد.
- حالت پارک که با علامت P بر روی اهرم دنده نمایش داده می‌شود. (Parking)
- حالت خلاص یا خنثی که شما می‌توانید آن را با علامت N شناسایی کنید. (Neutral)
- حالت حرکت یا رانندگی که با علامت D قابل مشاهده است. (Drive)
- حالت معکوس که با نام دنده عقب نیز شناخته شده و با علامت R در اهرم دنده قابل تشخیص است. (Reverse)
حالا که کمی بیشتر با گیربکس اتوماتیک ماشین آشنا شدیم، زمان آن رسیده که انواع گیربکس اتوماتیک را بیشتر بشناسیم.
مطلب پیشنهادی:آموزش تعویض دستی روغن گیربکس
انواع گیربکس اتوماتیک
تنها اشتراکی که می‌توان برای همه گیربکس‌های اتوماتیک در نظر گرفت، عدم نیاز به کلاچ در نوع مرسوم آن است و انواع گیربکس اتوماتیک در دیگر ویژگی‌ها، نسبت به یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارند.
این نکته باعث شده که هر کدام از این گیربکس‌ها دارای مزایا و معایب منحصربه‌فرد خود باشد، بنابراین شما باید با توجه به این خصوصیات گیربکس اتوماتیک مدنظر خود را انتخاب کنید. در جهت کمک به شما در این روند، در این بخش 5 نوع گیربکس اتوماتیک که بیشترین مصرف را در صنعت خودروسازی دارند، به شما معرفی خواهیم کرد.
مطلب پیشنهادی:شناخت گیربکس cvt
1. گیربکس اتوماتیک مبدل گشتاور (Torque Converter)
این گیربکس را می‌توان اولین نسل از گیربکس‌های اتوماتیک در نظر گرفت که پس از معرفی آن به بازار، روزانه طرفداران بیشتری را به خود اختصاص می‌داد. اولین بار در گیربکس اتوماتیک مبدل گشتاور، کلاچ کاملا از ساختار گیربکس حذف شد و راحتی بسیار زیادی را برای مصرف‌کنندگان ایجاد کرد اما این قابلیت چگونه به این نوع گیربکس اضافه شد؟
در ساختار این گیربکس، 2 توربین جایگزین کلاچ شده که یکی از آن‌ها به موتور و دیگری به گیربکس متصل می‌شود. در ادامه با جابه‌جایی سیالی که در فاصله این دو توربین قرار گرفته است، نیرو از توربین موتور به توربین گیربکس یا جعبه دنده منتقل خواهد شد.
با این که گیربکس اتوماتیک مبدل گشتاور اولین و قدیمی‌ترین نسل گیربکس‌های اتوماتیک است اما از بازدهی بسیار مناسبی برخوردار بوده و تنها نقطه ضعف آن نسبت به گیربکس دستی، هزینه بالاتر خرید و نگهداری آن است. تا به امروز سازندگان بزرگی مثل فورد، کیا و … از این گیربکس در ساخت محصولات خود استفاده کرده‌اند که نشانه عملکرد قابل‌قبول این نسل از گیربکس اتوماتیک است.
مزایای گیربکس اتوماتیک مبدل گشتاور (Torque Converter)
- راحتی بیشتر راننده نسبت به گیربکس‌های دستی
- افزیش گشتاور و شتاب‌گیری سریع‌تر و آرام‌تر
- به دلیل وجود سیال در ساختار این گیربکس، دمای آن کمتر افزایش پیدا می‌کند.
2. گیربکس اتوماتیک AMT
کلمه AMT در این گیربکس مخفف Automated Manual Transmission است که به صورت لغوی معنای گیربکس دستی خودکار را می‌دهد. با استفاده از یک محرک و یک رایانه داخلی در ساختار گیربکس اتوماتیک AMT، دیگر نیازی به تغییر دنده توسط راننده برای کنترل دور موتور نیست و این گیربکس به صورت همزمان هم کلاچ را برای شما می‌گیرد و هم دنده را تعویض می‌کند.
در نتیجه می‌توان گفت که پس از قرار دادن گیربکس اتوماتیک AMT بر روی حالت رانندگی (D)، شما می‌توانید بدون نگرانی از رانندگی لذت ببرید. این گیربکس بسیار نرم بوده و شما صرفا هنگام تغییر دنده، کمی تکان خوردن را احساس می‌کنید. گیربکس اتوماتیک AMT یک سیستم بسیار مقرون‌به‌صرفه است و به نوعی نسخه پیشرفته‌تر گیربکس دستی محسوب می‌شود.
بنابراین هزینه تعمیر و نگهداری این گیربکس نسبت به دیگر گیربکس‌های اتوماتیک کمتر است. جالب است بدانید که گیربکس اتوماتیک AMT برای اولین بار توسط کمپانی BMW و در سال 1996 به بازار معرفی شد و از آن پس اکثر کمپانی‌های سازنده خودرو، از این گیربکس در محصولات خود استفاده کرده‌اند.
امروزه استفاده از گیربکس اتوماتیک AMT در محصولات سازندگانی همچون سوزوکی، هیوندای و … دیده می‌شود.
مزایای گیربکس اتوماتیک AMT
- تغییر خودکار دنده و راحتی بیشتر راننده
- کاهش مصرف سوخت به دلیل استفاده از رایانه پردازشگر داخلی
- قابلیت تبدیل به گیربکس دستی در صورت علاقه راننده
مشاهده هزینه مکانیک سیار ماشین در محل!
3. گیربکس اتوماتیک DCT
این گیربکس که با نام گیربکس نیمه اتوماتیک نیز شناخته می‌شود، 2 نام تخصصی دارد. اولین نام این گیربکس DCT بوده که مخفف Dual Clutch Transmission است. دومین نام آن هم DSG است که از عبارت Direct Shift Gearbox برگرفته شده و به نوع عملکرد این گیربکس اشاره دارد.
همان‌طور که از نام گیربکس اتوماتیک DCT نیز مشخص است، در ساختار آن 2 کلاچ به کار برده شده که هر کدام از آن‌ها برای یک گروه از دنده‌ها طراحی شده است. در واقع یکی از این کلاچ‌ها برای دنده‌های فرد (1 – 3 – 5) و یک کلاچ نیز برای دنده‌های زوج (2 – 4 – 6) طراحی شده که راندمان و بازدهی این گیربکس را به صورت قابل‌توجهی افزایش داده است.
این آرایش دنده‌ها برخلاف گیربکس اتوماتیک AMT و گیربکس دستی از اتلاف نیرو جلوگیری می‌کند، چرا که دنده‌ها در این گیربکس از قبل درگیر بوده و بلافاصله پس از رسیدن دور موتور به میزان موردنظر، وارد عمل می‌شوند. همچنین کنترل دنده‌ها در این گیربکس که توسط کمپانی پورشه طراحی شده است، بر عهده واحد پردازشگر داخلی بوده که به جلوگیری از آسیب دیدن اجزای گیربکس اتوماتیک DCT منجر می‌شود.
مزایای گیربکس اتوماتیک DCT
- تغییر سریع‌تر و آرام‌تر حالت گیربکس
- افزایش میزان مسافت پیموده شده به دلیل سرعت و دقت بالای گیربکس
4. گیربکس اتوماتیک CVT
گیربکس اتوماتیک CVT و یا Continuously Variable Transmission به معنای سیستم انتقال قدرت پیوسته بوده و ایجاد یک تغییر اساسی در ساختار این گیربکس باعث نام‌گذاری آن به این صورت شده است. کمپانی نیسان با بکارگیری یک تسمه فلزی یا پلیمری و یک جفت پولی (Pulley) مخروطی‌شکل در گیربکس اتوماتیک CVT، این گیربکس را به یکی از خاص‌ترین گیربکس‌های اتوماتیک موجود تبدیل کرده است.
برخلاف دیگر گیربکس‌هایی که تا به اینجا بررسی کردیم، در گیربکس اتوماتیک CVT بازه‌های سرعتی مشخصی وجود ندارد و این سیستم به صورت پیوسته و بی‌نهایت می‌تواند گشتاور موتور را انتقال دهد. این قابلیت باعث شده که تعویض دنده در این گیربکس بدون هیچگونه تکان و ضربه‌ای انجام بگیرد تا سرنشینان این تعویض دنده را احساس نکنند.
البته امروزه برخی از سازندگان گیربکس اتوماتیک CVT با اضافه کردن ضربه‌های مصنوعی خفیف در لحظات تعویض دنده، حس هیجان را نیز به راننده منتقل می‌کنند. جالب است بدانید که این گیربکس همزمان با این که دور موتور را ثابت نگه می‌دارد، قادر به کاهش و یا افزایش سرعت خودرو است.
دیگر ویژگی مهم این گیربکس را می‌توان شتاب‌گیری بسیار عالی آن در نظر گرفت که در کنار پیوستگی، هنگام رانندگی حسی بی‌نظیر را در شما به وجود خواهد آورد.
مزایای گیربکس اتوماتیک CVT
- راندمان و بازدهی بسیار بیشتر نسبت به رقبا
- رانندگی نرم و آرامش‌بخش به علت پیوستگی در تغییر حالات گیربکس
5. گیربکس iMT
با این که نام این گیربکس iMT یا Intelligent Manual Transmission به معنای گیربکس دستی هوشمند است اما شما برای استفاده از آن صرفا باید موقعیت اهرم دنده را تغییر دهید و نیازی به استفاده از کلاچ در این راستا نیست. زمانی که شما موقعیت اهرم دنده را در گیربکس iMT تغییر می‌دهید، سنسورهای موجود در ساختار این گیربکس یک محرک که جایگزین کلاچ شده است را فعال می‌کنند.
مکانیک سیار ماشین در محل تهران
به این ترتیب همانند گیربکس دستی، راننده با استفاده از گیربکس iMT قادر است که میزان مصرف سوخت و حالت گیربکس را کاملا کنترل کند. توجه داشته باشید که این نوع گیربکس به تازگی توسط کمپانی هیوندای معرفی شده و هنوز به صورت وسیع مورد استفاده قرار نگرفته است.
مزایای گیربکس iMT
- قیمت مناسب‌تر نسبت به دیگر گیربکس‌های اتوماتیک
- کاهش مصرف سوخت و افزایش بازدهی به دلیل حذف کلاچ
جمع‌بندی
در این مقاله از مجله آچاره تلاش کردیم تا شما را با انواع گیربکس اتوماتیک آشنا کرده و اطلاعات لازم راجع به هر کدام از آن‌ها را در اختیار شما بگذاریم. با توجه به نکات ذکرشده در این مطلب شما می‌توانید با توجه به نیازهایتان یکی از این گیربکس‌های اتوماتیک را به عنوان سیستم موردعلاقه خود انتخاب کنید و از رانندگی با آن لذت ببرید. همچنین شما می‌توانید سوالات خود را از طریق بخش نظرات با کارشناسان مجرب آچاره در میان گذاشته و پاسخ خود را در زمانی کوتاه از این متخصصین دریافت کنید. امیدواریم که از مطالعه این مقاله بهره برده باشید.
