یادگیری و آموزش سربندی سیم کشی ساختمان از آن دست کارهایی است که به اطلاعات و مهارت‌های اولیه برقکاری نیاز دارد. از زمانی که نقشه سیم‌کشی طراحی می‌شود تا زمان اجرای کامل و سربندی تمام سیم‌ها، باید نهایت دقت به کار رود تا اشکالی در روند سیم‌کشی پیش نیاید.
با توجه به اینکه اغلب سیم‌کشی‌ها به‌صورت توکار انجام می‌شوند، کوچک‌ترین اشتباهی می‌تواند باعث زحمت فراوانی شود. در این مجال سعی می‌کنیم با آموزش سربندی سیم کشی ساختمان به بررسی نکات مهم و فنی آن بپردازیم.
- اتصال و سربندی سیم برق در پایانه‌ها و جعبه‌های تقسیم به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد که عبارتند از:
- سربندی سیم‌ها به روش سربه‌سر
- سربندی سیم‌های نازک به سیم‌های ضخیم
- سربندی طولی و روی هم سیم‌ها
- سربندی به روش انشعاب میانی
انواع سیم کشی ساختمان
سیم‌کشی ساختمان به 2 روش توکار و روکار انجام می‌شود. هر یک از این روش‌ها مزایا و معایبی دارند که به‌نوبه خود می‌توانند کارگشا یا اینکه دردسرساز شوند.
محاسبه رایگان هزینه خدمات سیم‌کشی و برقکاری ساختمان!
سیم کشی روکار ساختمان
روش سیم کشی روکار در گذشته بسیار مرسوم بوده است. در این نوع سیم‌کشی، سیم‌ها از جعبه تقسیم اصلی به‌صورت روکار از کناره‌های دیوار و سقف عبور داده می‌شوند تا به فیوز و کلید پریز و روشنایی‌ها برسند. شکل ظاهری نازیبا، خطر برق‌گرفتگی، احتمال آسیب‌دیدگی و قطع شدن سیم‌ها از جمله معایبی است که موجب شد روش سیم‌کشی روکار ساختمان منسوخ شود.
البته در شرایطی مانند آسیب دیدن سیم‌کشی توکار و عدم امکان اصلاح و ترمیم شبکه برق‌رسانی، همچنان سیم‌کشی روکار بهترین راهکار برای حل مشکل به‌شمار می‌رود.
سیم کشی توکار ساختمان
در این روش سیم‌ها و کابل‌های برق به‌صورت توکار در داخل دیوار، سقف یا کف طبقات لوله‌گذاری شده و در زیر مصالح ساختمانی مدفون می‌شوند؛ به گونه‌ای که قابل رویت نیستند. طبق مقررات ملی ساختمان سیم‌کشی ساختمان‌های نوساز باید به‌صورت توکار باشد. به دلیل اینکه تمام تجهیزات و اتصالات در داخل لوله‌ها و راویزها محافظت می‌شوند و کمتر در معرض آسیب و قطع شدن قرار می‌گیرند و ماندگاری و عمر بالایی دارد.
اما بزرگ‌ترین ایرادی که بر سیم‌کشی توکار وارد است، نیاز به تخریب بخش‌هایی از ساختمان برای تعمیر و اصلاح سیم‌های معیوب توکار است. زمانی که ایرادی در شبکه برق‌رسانی توکار به‌وجود آید، برای اصلاح خرابی‌ها ناگزیر به تخریب قسمت‌هایی از دیوار یا کف و سقف ساختمان خواهید شد.
اما با وجود چنین مشکلاتی با توجه به مزایایی همچون ایمنی و ماندگاری بالا، همچنان سیم‌کشی توکار تنها روش سیم کشی استاندارد ساختمانی محسوب می‌شود.
انواع روش‌های سیم‌کشی توکار ساختمان
معمولا سیم‌کشی توکار ساختمان به 3 شیوه قابل اجرا است؛
- سیم‌کشی با استفاده از جعبه کلید و پریز
- سیم‌کشی با استفاده از جعبه فیوز
- سیم‌کشی با استفاده از جعبه تقسیم
1. سیم‌کشی با استفاده از جعبه کلید و پریز
مزیت اصلی سیم‌کشی از طریق جعبه کلید و پریز، دسترسی آسان به سیم‌ها است. زمانی که سیم‌کشی به این شیوه انجام می‌شود، لازم است محفظه‌ای در داخل دیوار برای قرار دادن جعبه کلید و پریز ایجاد شود.
باید توجه داشت که در مکان‌های خیس و مرطوب مانند سرویس بهداشتی و حمام جعبه کلید و پریز با حفاظ‌های مناسب عایق‌بندی شوند. عموما درجه حفاظت IP به عنوان یک عایق مناسب در مکان‌های مرطوب کاربردی‌تر و موثرتر است.
2. سیم‌کشی با استفاده از جعبه فیوز
یکی از روش‌های مرسوم سیم‌کشی ساختمان، استفاده از جعبه فیوز است. اگرچه نصب جعبه فیوز نسبت به روش‌های دیگر هزینه بیشتری دارد اما با توجه به مزایای آن در حال حاضر بهترین روش سیم‌کشی محسوب شده و مقررات ملی ساختمان نیز استفاده از آن را در سیم‌کشی ساختمان‌های نوساز الزامی کرده است.
به وسیله جعبه فیوز می‌توان برق موردنیاز هر بخش ساختمان را به‌راحتی سیم‌کشی و توزیع کرد. ایمنی بالا، محافظت از تجهیزات، خارج کردن خط معیوب از مدار بدون قطع شدن سایر مسیرها و خطوط، از جمله مزایای سیم‌کشی با استفاده از جعبه فیوز است.
3. سیم‌کشی با استفاده از جعبه تقسیم
روش سیم‌کشی با استفاده از جعبه تقسیم تقریبا روش منسوخ‌شده‌ای است که امروزه انجام نمی‌شود. در این شیوه سیم‌کشی ساختمان در بالای کلید و پریزها یک جعبه تقسیم تعبیه می‌شود تا سیم‌هایی که به کلید و پریز و سایر نقاط سیم‌کشی می‌شوند، از طریق آن ساماندهی شده و سیم‌کشی شوند.
مراحل سیم کشی برق ساختمان
سیم‌کشی توکار برق ساختمان باید در همان مراحل ابتدایی ساخت سازه انجام شود. البته با توجه به اینکه سیم‌کشی برق ساختمان مراحل مختلفی دارد، بعضی از مراحل ممکن است در مرحله بتون‌ریزی، بعضی دیگر در مرحله نازک‌کاری و مرحله نصب تجهیزاتی مانند کلید و پریز و … در زمان گچ‌کاری انجام شوند.
در حالت کلی مراحل سیم‌کشی برق ساختمان به شرح ذیل است؛
1. تهیه طرح و نقشه سیم‌کشی
زمانی که برقکار قرار است صفر تا صد کار سیم‌کشی یک ساختمان نوساز را انجام دهد، در گام اول و قبل از سربندی سیم کشی ساختمان، باید نقشه سیم‌کشی ساختمان را طرح‌ریزی نماید. این نقشه کمک می‌کند که سیم‌کشی به‌صورت کاملا اصولی و دقیق انجام شود و دسترسی به تجهیزات برقی در مکان‌های مختلف مانند سرویس بهداشتی، آشپزخانه و سالن پذیرایی به‌راحتی امکان‌پذیر باشد.
در نقشه سیم‌کشی محل نصب تجهیزات ذیل پیش‌بینی می‌شوند:
- کلید و پریزها
- سوکت‌های برق و محل نصب روشنایی‌ها
- آیفون، تلفن، آنتن
- فن‌کویل، برق اضطراری
2. اندازه‌گیری سیم‌ها و ترازبندی خطوط کلید و پریز
کلید و پریز پرکاربردترین تجهیزات برقی هستند که در طول روز بارها مورد استفاده کاربران قرار می‌گیرند. یکی از مواردی که در خصوص این تجهیزات اهمیت دارد، محل نصب مناسب و در دسترس بودن آنها است.
زمانی که برقکار نقشه سیم‌کشی را طراحی می‌کند، باید با توجه به متراژ محیط، مکان‌های قابل دسترس و تعداد مناسب کلید و پریزها را مشخص نماید. معمولا ترازبندی کلید و پریزها و تعیین فاصله آنها از کف از طریق خطوط تراز تعیین می‌شود. برای این کار از شلنگ تراز یا لیزر استفاده می‌شود.
برای اندازه‌گیری سیم‌ها باید طول هر مدار محاسبه شود و در نهایت با تجمیع طول تمامی مدارها می‌توان تخمین زد که چه مقدار سیم برای سیم‌کشی طبق نقشه طراحی‌شده لازم است. برقکاران باتجربه با در نظر گرفتن مسیرهای پر پیچ‌وخم سیم‌ها معمولا طول سیم‌ها را 1.5 برابر در نظر می‌گیرند تا در حین سیم‌کشی مشکلی به‌وجود نیاید.
3. شیارزنی و کنده‌کاری
بعد از آماده‌سازی تجهیزات لازم، باید مسیر عبور سیم‌ها و کابل‌ها و همچنین جاگذاری تجهیزات موردنیاز، مشخص شود. در سیم‌کشی توکار تمامی تجهیزات باید پنهان و دور از چشم باشند؛ بنابراین با ایجاد شیار و حفر مسیر عبور سیم‌ها روی دیوار و سقف و کف این کار انجام می‌شود.
امروزه دستگاه‌های پیشرفته‌ای مانند بتن‌کن و شیارزن وجود دارند که با استفاده از آنها می‌توان کار شیارزنی را با ظرافت و دقت بسیار انجام داد.
4. جاگذاری جعبه‌های کلید و پریز و سایر تجهیزات
در نقشه سیم‌کشی محل نصب کلید و پریزها و جعبه فیوز و کابل‌ها کاملا مشخص می‌شود؛ بنابراین در این مرحله باید طبق نقشه قوطی‌های مخصوص برای نصب این تجهیزات تعبیه شوند.
5. نصب لوله های برق به‌صورت توکار
لوله‌های برق در مسیر عبور سیم‌ها نصب می‌شوند تا سیم‌ها با قرار گرفتن در داخل این لوله‌ها از رطوبت، ضربه و آسیب‌دیدگی در امان بمانند و به‌راحتی بتوان از طریق این لوله‌ها سیم‌ها را به نقاط مختلف ساختمان منتقل کرد.
با توجه به اینکه سیم‌های مختلفی همچون سیم تلفن و آنتن نیز از طریق این لوله‌ها در ساختمان توزیع می‌شود، امکان دسترسی به آنها در زمان بروز مشکلات و تعمیر و تعویض سیم‌ها به‌راحتی فراهم خواهد شد.
لوله‌های مورد استفاده در این بخش از انواع لوله‌های پلیکا، گالوانیزه، فلزی و پی وی سی هستند. سایز قطر لوله‌ها نباید در تمام قسمت‌های ساختمان یکسان باشد و با توجه به تعداد رشته‌های سیم و ضخامت آنها اندازه قطر لوله‌ها مشخص می‌شود.
6. نصب سینی‌های کابل برق
سینی‌های کابل برای انتقال و توزیع برق و نگهداری و کنترل آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند. به وسیله این تجهیزات می‌توان به سهولت کابل‌های آنتن و تلفن را به محل نصب هدایت کرد..
7. سیم‌بندی
منظور از سیم‌بندی، نظم‌دهی به سیم‌های مختلفی است که از لوله‌های برق عبور کرده‌اند. ممکن است از یک لوله برق سیم آیفون، سیم تلفن، سیم برق و سیم آنتن عبور کرده باشند.
برای اینکه هر یک از این سیم‌ها از دیگری متمایز شوند، لازم است که برقکار سیم‌های مرتبط را به هم اتصال داده و علامت‌گذاری کند. این کار علاوه‌بر اینکه موجب می‌شود مشکلات اتصالی و قطعی برق ایجاد نشود، در تشخیص سریع و اصلاح و تعویض سیم‌ها در آینده نیز بسیار کمک‌کننده است.
سیم‌بندی به وسیله گیره‌های قلاب‌دار مخصوصی انجام می‌شود؛ به این ترتیب سیم‌ها در داخل لوله‌های برق گیر نمی‌کنند و به هم نمی‌پیچند.
8. نصب قطعات و سربندی
یکی دیگر از امور مهم سیم کشی ساختمان، نصب قطعات و تجهیزات برقی و سربندی آنها است. سربندی ترمینال برق، نصب آنتن مرکزی و سوئچینگ‌ها، نصب آیفون و سیستم تلفن و … در این مرحله انجام می‌شوند.
انواع سربندی سیم برق و آموزش سربندی سیم کشی ساختمان
اتصال و سربندی سیم برق در پایانه‌ها و جعبه‌های تقسیم به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد:
- سربندی سیم‌ها به روش سربه‌سر
- سربندی سیم‌های نازک به سیم‌های ضخیم
- سربندی طولی و روی هم سیم‌ها
- سربندی به روش انشعاب میانی
1. سربندی سیم کشی ساختمان به روش سربه‌سر
در این روش دو سر سیم‌ها به‌صورت سربه‌سر و مقابل با یکدیگر به هم پیچانده شده و با چسب عایق‌بندی می‌شوند.
2. سربندی سیم‌های نازک به سیم‌های ضخیم
با برداشتن قسمتی از روکش پلاستیکی سیم‌ها، سیم نازک را به روی سیم ضخیم می‌پیچانند و با چسب الکتریکی ثابت می‌کنند.
3. سربندی طولی و روی هم سیم‌ها
در این حالت لازم است سیم‌ها را به‌صورت ضربدری روی یکدیگر فیکس کنند، سپس به دور هم بپیچند و در نهایت با چسب برقکاری عایق‌کاری نمایند.
4. سربندی به روش انشعاب میانی
در این روش چند سانتی‌متر از روکش پلاستیکی سیم اصلی برداشته می‌شود و سپس یک انشعاب فرعی از سیم دیگر می‌گیرند و از طریق پیچش سیم‌ها به یکدیگر و چسب الکتریکی به یکدیگر متصل می‌کنند.
در گذشته سربندی سیم برق به شیوه‌های فوق و به وسیله پیچیدن سیم نازک‌تر به دور سیم‌های ضخیم و پوشاندن آن با چسب‌های الکتریکی انجام می‌شد. اما طبق مقررات ملی ساختمان و استانداردهای سیم‌کشی ساختمان این روش کاملا مردود است؛ زیرا این نوع سربندی و اتصال سیم‌ها خطر گرم شدن و آتش‌سوزی را به همراه دارد. به همین دلیل روش ایمنی محسوب نمی‌شود.
5. سربندی به وسیله ترمینال‌های برق
امروزه استفاده از ترمینال‌های برق به دلیل ایمنی و ماندگاری بالا و قابلیت اتصالات مکرر بسیار کاربردی‌تر و مقبول‌تر است. برای این کار از انواع ترمینال‌های برق می‌توان استفاده کرد. از جمله:
- ترمینال شاخه‌ای: این ترمینال در 2 نوع خشک و نرم تولید می‌شوند و می‌توان به‌راحتی آنها را جدا کرد.
- ترمینال تابلویی یا ریلی: این ترمینال‌ها حالت کشویی دارند و مناسب برای انواع تابلوهای برق هستند.
- ترمینال سرامیکی: جنس این ترمینال‌ها از سرامیک است و به همین دلیل ماندگاری و دوام بالایی دارند و در برابر حرارت و گرما بسیار مقاوم هستند.
آموزش سربندی سیم کشی ساختمان در جعبه فیوز و جعبه تقسیم
بعد از نصب تجهیزات برقی و سیستم‌های روشنایی نوبت به سربندی سیم‌ها در جعبه فیوز یا جعبه تقسیم می‌رسد. در این مرحله لازم است سیم‌های فاز و نول به ترمینال‌ها وصل شوند و انشعابات موردنظر از آنها جدا گردد. جعبه فیوز انباشته از سیم‌های رنگی مختلف سیم‌کشی ساختمان است که باید نظم‌دهی و سربندی شوند. اگر سیم‌کشی با استفاده از جعبه تقسیم انجام شده باشد، باید برای سربندی فاز و نول‌ها از ترمینال استفاده شود.
برای سربندی سیم فاز شبکه، باید به ورودی فیوز 25 آمپری متصل شود و از خروجی آن برای هر کدام از فیوزها انشعاب مجزا ایجاد گردد تا تغذیه شبکه کامل شود. سایر سیم‌های فاز هم باید به خروجی هر یک از فیوزها وصل گردند.
اما برای سربندی سیم‌هایی که به رنگ آبی هستند، باید سیم‌ها به روش‌هایی که در انواع سربندی عنوان شد به یکدیگر متصل شوند. این کار در مورد تمامی رشته سیم‌های آبی انجام می‌شود تا نهایتا بر اثر اتصال سیم‌ها، یک رشته سیم واحد به دست آید که آن‌هم به نول شبکه وصل می‌شود.
نصب تابلوهای برق ساختمان
تابلو برق ساختمان محفظه‌ای برای نگهداری و محافظت از تجهیزات الکتریکی ساختمان است. اما وظایف اصلی تابلو برق، کنترل توزیع جریان برق و کنترل موتورهای سه فاز است. این محفظه ضمن ایجاد ایمنی در جهت جلوگیری از برق‌گرفتگی افراد، از تجهیزات در مقابل رطوبت و حرارت و گردوغبار محافظت می‌کند.
فیوز مینیاتوری، کنتاکتورها، کلیدهای محافظ جان، تجهیزات حفاظتی، قطعات کنترلی و … از جمله قطعاتی هستند که در داخل تابلوهای برق ساختمان قرار می‌گیرند.
انواع تابلو برق ساختمان
تابلوهای برق ساختمان را بر اساس چند فاکتور می‌توان تقسیم‌بندی کرد:
تابلوهای برق بر اساس توان ولتاژ
- تابلو برق ولتاژ پایین (ولتاژ پایین‌تر از 1000 ولت)
- تابلو برق ولتاژ متوسط (ولتاژ 1000 تا 36000 ولت)
- تابلو برق ولتاژ بالا (ولتاژ بیشتر از 36000 ولت)
تابلوهای برق بر اساس شکل ظاهری
- تابلو برق ایستاده: این تابلو برق‌ها روی پایه‌های مخصوصی قرار می‌گیرند.
- تابلو برق دیواری: تابلوهای برق دیواری اصولا کوچک‌تر از تابلو برق ایستاده هستند و مستقیما روی دیوار نصب می‌شوند.
انواع تابلوهای برق از لحاظ نوع نصب
- تابلو برق روکار: این نوع تابلو برق با قاب مخصوص خود روی دیوار نصب می‌شوند.
- تابلو برق توکار: در مواقعی که برای نصب تابلو برق محل خاصی در داخل دیوار تعبیه شده باشد، تجهیزات تابلو در داخل آن محفظه قرار می‌گیرد و روی آن با قاب و درب مخصوص پوشیده می‌شود که به نام تابلو برق توکار شناخته می‌شوند.
انواع تابلو برق از لحاظ عملکرد و بازدهی
- تابلو برق سه فاز
- تابلو برق تک فاز
- تابلو بانک خازنی
- تابلو کنترل کننده AC و DC
مراحل نصب تابلو برق ساختمان
نصب تابلو برق ساختمان باید به گونه‌ای باشد که ضمن دسترسی آسان، در معرض ضربه و رطوبت قرار نگیرد و تمامی اجزای آن به گونه‌ای متصل گردند که مشکلی در شبکه توزیع و توزین برق پیش نیاید.
برای نصب تابلو برق ساختمان لازم است که مراحل ذیل اجرا شوند:
- در ابتدا باید محل مناسبی برای آن انتخاب شود. برای تابلوهای برقی که در محیط بیرون نصب می‌شوند، باید از قاب‌هایی با محافظت بسیار بالا استفاده شود.
- در زمان نصب تابلو برق ساختمان باید به تمام طرح‌های پیش‌بینی شده در نقشه توجه شود و خلاف آن کاری انجام نگیرد.
- برای چراغ‌های سیگنال و مدار فرمان در داخل تابلو فیوز محافظ مناسب باید نصب شود.
- جنس لولای تابلو باید ضدآب و گالوانیزه باشد.
- برای اتصال کابل‌های خروجی و ورودی باید از ریل استفاده شود.
- درب قاب تابلو نباید لولای یکسره داشته باشد.
- در تابلوهای دارای باس‌بار (شینه)، باید روی شینه با عایق حرارتی یا طلق پوشیده شود.
- در چیدمان تجهیزات داخلی باید فضای مناسبی برای اتصال کابل‌ها و فرم‌دادن آنها در نظر گرفته شود.
- فیوزها باید در بالای سینی و کنتاکتورها در ردیف پایین کلیدهای خود نصب شوند.
- قطعات آسیب‌پذیر و حساس به ضربه باید در بالاترین بخش سینی مونتاژ قرار بگیرند.
- خازن‌ها باید به‌صورت ایستاده در بخش پایینی تابلو و کف نصب شوند.
- ترانسفورماتورها در کف تابلو یا سطح سینی و در بخش پایینی قرار بگیرند.
سخن پایانی در خصوص آموزش سربندی سیم کشی ساختمان
در این مطلب سعی کردیم برای آموزش سربندی سیم کشی ساختمان، نکات فنی و مفیدی ارائه نماییم. همان‌گونه که قبل‌تر اشاره شد، سربندی سیم‌کشی ساختمان به اطلاعات و دانش برقکاری نیاز دارد. چنانچه شما در این زمینه تجربه و اطلاعات کافی ندارید، می‌توانید با کارشنسان و برقکاران کاربلد آچاره مشاوره کرده و راهنمایی‌های لازم در این خصوص را دریافت نمایید.
