تشریح اجزای موتورخانه و دیگ بخار

موتورخانه مرکز اصلی سیستم گرمایشی ساختمان است و از اجزای مختلفی تشکیل شده است. از جمله آنها می‌توان به دیگ (بویلر)، مشعل، پمپ‌، لوله‌ها، منبع انبساط و… اشاره کرد. به‌طور کلی موتورخانه از سه جزء تشکیل شده است:

1. مولدهای حرارتی: شامل دیگ (بویلر)- مشعل‌ها
2. مبدل‌های حرارتی: شامل رادیاتورها- فن کویل‌ها- هواسازها
3. لوله‌های رابط: شامل لوله‌های رفت و برگشت (bypass)

فهرست مطالب

تشریح اجزای موتورخانه ساختمان مسکونی

موتورخانه ساختمان هم مانند هر مجموعه بزرگ دیگری از اجزای مختلفی تشکیل شده است. این اجزا در کنار یکدیگر برای هدفی خاص به صورت هماهنگ کار می‌کنند. در ادامه به‌صورت مختصر به توضیح وظیفه هر کدام از این اجزا می‌پردازیم:

دیگ(بویلر)

موتورخانه‌ها برای تولید گرما دارای مولدهایی به نام دیگ هستند. دیگ‌ها آب را به کمک مشعل‌ و مصرف سوخت گرم می‌کنند. ساختار دیگ‌ها به شکل پره‌های جدا از هم است که بوسیله دیگ جمع‌کن به یکدیگر متصل شده‌اند. دیگ‌ها با توجه به کاربرد در انواع مختلفی طراحی می‌شوند. آب درون دیگ‌ها به سه شیوه متفاوت گرم می‌شود. به همین دلیل در سه نوعِ دیگ آب گرم، دیگ آب داغ و دیگ بخار طراحی و تولید می‌شوند.

در مدل‌های آب گرم و آب داغ به دلیل اینکه هیچ سوپاپی برای بخار وجود ندارد، فشار بخار به دیگ آسیب می‌رساند. به همین علت در مدل‌های آب گرم و آب داغ از به وجود آمدن بخار درون دیگ جلوگیری می‌شود. دیگ‌های آب گرم از جنس‌های مختلفی مانند چدن و فولاد ساخته می‌شوند. اجزای تشکیل‌دهنده دیگ بخار از این قرارند:

1. شیر اطمینان: شیر اطمینان از فشار بیش از حد در دیگ بخار جلوگیری می‌کند.
2. تله بخار: یکی از مهم‌ترین اجزای دیگ بخار است که جداسازی آب ناشی از چگالش دیگ بخار و هوای موجود در خطوط بخار را انجام می‌دهد.
3. کنترل کننده‌های دیگ بخار
4. لوِل کنترل: لول کنترل یا کنترل‌کننده سطح آب وقتی آب درون دیگ بخار کم ‌شود مشعل را خاموش می‌کند.
5. مشعل دیگ بخار
6. لوله تعدیل‌کننده فشار
7. مخزن انبساط: وظیفه این مخزن جلوگیری از انبساط آب در اثر افزایش دما است.
8. پیش‌گرمکن 
9. صافی سوخت مشعل 
10. مخزن ذخیره
11. اکونومایزر: اکونومایزرها نوعی مبدل حرارتی هستند که آب را تا نقطه جوش گرم می‌کنند.
12. سوپرهیتر: سوپرهیتر مانند اکونومایزر یک مبدل حرارتی است. با این تقاوت که بخار اشباع را به بخار مافوق گرم تبدیل می‌کند.

مشعل

برای گرم کردن آب دیگ از مشعل استفاده می‌شود. به‌طور کلی مشعل دستگاهی است که با توجه به ظرفیت خود با ترکیب مقدار معینی از سوخت و هوا انرژی شیمیایی را به انرژی گرمایی تبدیل می‌کند. این انرژی در محفظه احتراق دیگ به آب منتقل می‌شود.

منبع کوئل

آب گرم شده درون دیگ بعد از انتقال به منبع کوئل، وارد لوله‌های مسی که دور منبع قرار گرفته‌اند می‌شود. آب گرم بعد از وارد شدن به این لوله‌ها، به‌‌صورت غیر مستقیم آب درون منبع را گرم می‌کند. آب گرم داخل منبع کوئل به واحدها جریان می‌یابد.

پمپ

برای افزایش فشار و کمک به گردش آب درون سیستم موتورخانه از پمپ‌ها استفاده می‌شود تا آب گرم درون سیستم توسط پمپ به گردش در‌آید.

لوله‌های رفت و برگشت

این لوله‌ها مانند رگ‌های سیستم گردش آب گرم هستند و اجزای مختلف موتورخانه را به هم وصل می‌کنند. اجرای اصولی لوله کشی موتورخانه بسیار مهم است و فقط باید توسط متخصص ماهر و باتجربه انجام شود.

کلکتور‌ها

کلکتور‌ها در موتورخانه نقش تقسیم و توزیع آب را دارند. کلکتورها از یک لوله بزرگ تشکیل شده‌اند که شامل انشعابات متعدد است و هر کدام با توجه میزان مصرف، سایز لوله متفاوتی دارند. کلکتور‌ها روی دیگ‌ها، پمپ‌ها یا هر جایی که قصد توزیع آب به چند مصرف‌کننده را داریم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شیر فشارشکن

جهت کاهش فشار در مسیر اتصال آب سرد به سیستم گرمایشی با مخزن انبساط بسته، از شیر فشارشکن دیافراگمی ‌استفاده می‌شود. این شیرها قابل تنظیم بوده و می‌توان فشار خروجی را کم یا زیاد کرد.

منبع انبساط

در سیستم‌هاي گرمایش با آب گرم در اثر افزایش دما حجم آب نیز افزایش می‌یابد. این حجم افزایش یافته باید به سمت فضایی هدایت شود تا هنگامي که سیستم خاموش و سرد است و حجم کاهش مي‌یابد مجددا به سیستم برگردد. به این فضا، مخزن انبساط گفته مي‌شود. منابع انبساط به دو دسته منبع انبساط بسته و منبع انبساط باز طبقه‌بندی می‌شوند.

كنترل‌كننده‌ها

تجهیزاتی هستند که دما و فشار آب شبکه و را همچنین مشعل را کنترل می‌کنند.

دودکش

وظايف سيستم دودکش در موتورخانه عبارت است از:

• تخليه کامل و مطمئن بخار حاصل از احتراق به فضاي بيرون
• جلوگيري از گرمايش بيش از حد جداره‌ها
• کنترل تقطير بخار آب موجود در خروجی حاصل از احتراق

تابلوهای برق

در هر موتورخانه مسیر مدارهای الکتریکی از تجهیزات تأسیساتی مثل مشعل و پمپ شروع شده و به تابلوهای برق، که در محل مناسبی نصب شده، متصل می‌گردد. تابلوی برق درحقیقت محفظه‌ای است که مجموعه تجهیزات الکتریکی را در برمی‌گیرد و برای ایمنی، کنترل از راه دور، کنترل عملکرد مطلوب دستگاه‌ها و حذف خطای انسانی طراحی و ساخته می‌شود. با توجه به سیستم‌های جدید کنترل هوشمند موتورخانه قطعات به کار رفته در تابلوهای امروزی نقش مهمی در کنترل صحیح الکتروموتورها و صرفه‌جویی در انرژی دارد.

کلیدهای محافظ

یکی از عوامل اصلی بروز خسارات مالی و صدمات و تلفات جانی در منازل مسکونی، مراکز اداری، تجاری و مجتمع‌های صنعتی، عدم رعایت مسائل ایمنی در استفاده از برق است. به‌منظور حفاظت از جان افراد در مقابل خطر برق گرفتگی و جلوگیری از خطرات جریان نشتی، از کلید محافظ نشتی جریان استفاده می‌شود. کلیدهای محافظ جان (Breaker Circuit Current Residual) یا اختصارا RCCB علاوه بر حفاظت افراد در برابر جریان مستقیم و یا غیرمستقیم برق، با جلوگیری از نشتی جریان در حفاظت از دستگاه‌ها و تجهیزات صنعتی نیز مؤثر هستند.

ابزار اندازه‌گیری پارامترهای فیزیکی

جهت اطمینان از عملکرد اجزای مختلف یک سیستم گرمايش مرکزی، الزامی است که بعضی از کمیت‌های فیزیکی نظیر دما، فشار و سطح آب در نقاط مختلف سیستم، اندازه‌گیری شود. این کار توسط ابزاری مانند ترمومتر و فشارسنج و یا ترمومتر-مانومتر ترکیبی انجام می‌گیرد.

سخن پایانی

موتورخانه از مهم‌ترین اجزای سیستم تأسیساتی هر ساختمانی است و عملکرد آن تأثیر بسزایی روی کیفیت سرمایش و گرمایش ساختمان و آسایش ساکنین دارد. بنابراین دانش کافی درباره اجزا و تجهیزات تشکیل‌دهنده موتورخانه به تشخیص به‌موقع مشکلات کمک می‌کند و می‌تواند از هزینه و دردسرهای آتی جلوگیری کند.